Kans op zware regenval zoals op 13 en 14 juli neemt verder toe door klimaatverandering

De hevige regenval die zorgde voor ernstige overstromingen afgelopen juli in Nederland, België, Duitsland en Luxemburg is waarschijnlijker geworden door klimaatverandering. De kans en de intensiteit van deze hevige regenval is door klimaatverandering groter. Dit blijkt uit onderzoek van een internationaal team van wetenschappers onder leiding van de Duitse weerdienst DWD. Een soortgelijke gebeurtenis kunnen we in het huidige klimaat eens in de ongeveer 400 jaar verwachten. Deze kans neemt toe naarmate de aarde verder opwarmt.

De ernstige overstromingen werden veroorzaakt door de zeer zware regenval op 13 en 14 juli (figuur 1), eerdere natte omstandigheden en lokale hydrologische factoren. Hoewel rivierafvoer en waterstanden belangrijke componenten zijn van de overstromingen, is het onderzoek gericht op de belangrijkste meteorologische oorzaak: de hevige regenval. De waargenomen neerslaghoeveelheden in de Ahr, de Erft en het Belgische deel van het Maasstroomgebied hebben historisch waargenomen neerslagrecords ruim overtroffen (figuur 2).

Internationale samenwerking

Een internationaal team van wetenschappers van World Weather Attribution (WWA), aangevuld met experts van betrokken landen en experts op het gebied van extreme regenval, hebben afgelopen maand deze studie verricht. Met behulp van gepubliceerde peer-reviewed methoden hebben ze geanalyseerd hoe door de mens veroorzaakte klimaatverandering de maximale 1-daagse en 2-daagse regenval in het zomerseizoen (april-september) beïnvloedde. Daarbij stonden de twee kleine regio's waar de recente overstromingen het ernstigst waren centraal: in de Ahr-Erft regio (Duitsland) en aan de Maas (België). Ook is een grotere West-Europese regio, waaronder Duitsland, België en Nederland, bekeken (figuur 3). Dit onderzoek is gebaseerd op waarnemingen, regionale klimaatmodellen en klimaatmodellen met zeer hoge resolutie die neerslag direct simuleren.

Kans op dergelijke zware regenval neemt verder toe

Uit het onderzoek blijkt dat in het huidige klimaat een dergelijke regenval gemiddeld ongeveer eens in de 400 jaar optreedt op een gegeven (vaste) locatie in de West-Europese regio tussen het noorden van de Alpen en Nederland (figuur 3). Maar het zal vaker voorkomen dat het ergens in de regio zo hard regent.

Ook blijkt uit de studie dat klimaatverandering de intensiteit van regenval in het zomerseizoen in de West-Europese regio heeft doen stijgen met ongeveer 3 tot 19% ten opzichte van het klimaat rond 1900 toen de wereld gemiddeld 1,2 °C koeler was dan vandaag. De kans op een soortgelijke zware regenval is sinds 1900 dan ook met een factor tussen 1,2 tot 9 toegenomen. 

Afhankelijk van de uitstoot in de komende decennia zal de wereldgemiddelde temperatuur verder stijgen. De studie bekeek daarom ook een opwarmingsscenario van 2 graden (0,8 graden boven nu). Een precieze datum noemen die past bij dit scenario is niet mogelijk maar vanaf 2040 laat een steeds groter deel van de mondiale IPCC klimaatprojecties een dergelijke opwarming van 2 graden of meer zien. De studie laat zien dat de intensiteit van een dergelijke gebeurtenis met nog eens 0,8 tot 6% zou kunnen toenemen en de kans dan verder stijgt met een factor 1,2 tot 1,4. Deze toename wordt mogelijk onderschat omdat de waargenomen veranderingen in intensiteit en kansen tot nu toe groter zijn dan dat de modellen laten zien.

Overstromingen zijn afhankelijk van lokale factoren

Lokale factoren hebben een grote rol gespeeld tijdens de overstromingen. Ten tijde van de hevige regenval van 12 tot 15 juli waren de bodems al gedeeltelijk verzadigd. Sommige valleien zijn erg smal met steile hellingen die bij extreme overstromingen tot trechterachtige effecten leiden. Deze factoren waren lokaal ook verschillend, bijvoorbeeld door begroeiing, infrastructuur en waterbeheer, waardoor de verwoesting van de extreme overstromingen werd verkleind of vergroot. Bij de rivier de Ahr wordt de overstroming geschat op een gebeurtenis van vijfhonderd jaar of zeldzamer volgens voorlopige gegevens. 

Adaptatie helpt ergste gevolgen te voorkomen

De neerslag had ook op een andere plek kunnen vallen. Hoe dit doorwerkt in overstromingen en dus de impact is erg afhankelijk van de regio. De maatregelen die in Nederland zijn genomen tegen overstromingen hebben geholpen zodat de impact niet nog groter was. Verdere adaptatie helpt om de negatieve gevolgen van zware regenval in de toekomst te verminderen. Snel de uitstoot van broeikasgassen reduceren helpt om verdere klimaatverandering te beperken.

KNMI-klimaatbericht door Sjoukje Philip, Sarah Kew, Geert Jan van Oldenborgh, Hylke de Vries en Geert Lenderink