Weer van vroeger geeft inzicht in toekomstig klimaat

Scheepsjournalen van historische schepen op weg naar overzeese gebieden, rapporten van weerstations in voormalige koloniën, maar ook logboeken van marineschepen uit begin vorige eeuw geven een gedetailleerd beeld van het weer in vroeger dagen. Alleen zijn deze historische weergegevens pas bruikbaar voor klimaatonderzoek als ze zijn samengebracht in een computer. Om dit arbeidsintensieve proces goed te laten verlopen, komen klimaathistorici van over de hele wereld bij elkaar op het KNMI in De Bilt van 21 tot 23 september.

Historische weergegevens bevinden zich in archieven verspreid over de hele wereld. Het opsporen en omzetten van deze historische waarnemingen gebeurt binnen het onderzoeksproject ACRE (Atmospheric Circulation Reconstructions over the Earth). De coördinatie hiervan is in handen van het Britse nationaal meteorologisch instituut Met Office. Om deze digitalisering van historische data zo efficiënt mogelijk uit te voeren, is het noodzakelijk om de wereldwijde activiteiten op elkaar af te stemmen en informatie uit te wisselen.

De uitgebreide verzameling historische weergegevens biedt een schat aan informatie en tal van mogelijkheden voor klimaatonderzoek. Volgens Rob Allan van Met Office en coördinator van ACRE zorgen de historische weerdata voor een beter begrip van de patronen en veranderingen in het klimaat van de voorbije eeuwen. Met deze kennis kunnen de klimaatmodellen voor de toekomst verbeterd worden, want het uiteindelijke doel van het verzamelen van historische weermetingen is klimaatverandering nog gedetailleerder in kaart te brengen.

Als de gegevens digitaal zijn, gaat Gil Compo van het Amerikaanse NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) ze verwerken in een complete heranalyse dataset die de toestand van de atmosfeer zal beschrijven. Een eerste versie vanaf 1871 tot nu is eerder dit jaar gepubliceerd. Daarnaast zullen er tijdens de workshop op het KNMI nog vele andere toepassingen van de historische weermetingen worden toegelicht.

Maar eerst moeten de talloze cijfertjes en weerbeschrijvingen nog overgetikt worden van de antieke journalen en logboeken naar de computer. Dat arbeidsintensieve proces is wereldwijd in volle gang. Om zoveel mogelijk oude meetgegevens tegen zo laag mogelijke kosten te kunnen digitaliseren, zetten kennisinstituten tegenwoordig steeds vaker vrijwilligers in die data via internet invoeren. Zo kunnen geïnteresseerden via www.oldweather.org meehelpen met het overtikken van weerobservaties van marineschepen tijdens de Eerste Wereldoorlog. De vrijwilliger kan zelf een schip uitzoeken en naarmate hij meer data uit de logboeken verwerkt, opklimmen van matroos tot kapitein van het schip.

Een deel van de historische data in Nederlandse archieven is door KNMI-medewerkers ontcijferd, ingevoerd en geanalyseerd, maar een nog groter deel ligt te wachten op een tweede leven als rekenmateriaal. Een internetproject zoals Old Weather hoort volgens betrokken KNMI-onderzoeker Albert Klein Tank tot de mogelijkheden om de rest van de opgeslagen Nederlandse scheepsjournalen en logboeken te digitaliseren.