Klimaatbericht

Droogte verschuift poolwaarts

03 april 2018

De opwarming van de aarde zorgt voor een verschuiving van de gemiddelde westenwinden richting de polen. Dit heeft gevolgen voor de wereldwijde verdeling van regen en verdamping. Droge gebieden breiden daardoor poolwaarts uit.

De Hadley circulatie

Gemiddeld genomen stijgt lucht op in de tropen en stroomt op 10-16 kilometer hoogte poolwaarts. Door de draaiing van de aarde ontstaan in deze uitstroom krachtige westenwinden, ook wel straalstromen genoemd, die rond 30 graden noord en zuid maximale windkracht bereiken (figuur 1). In de straalstroom ontstaan stormen. Deze gaan gepaard met regen en brengen de westenwinden tot op de grond. Ten zuiden van de straalstroom (op het zuidelijk halfrond ten noorden) daalt de lucht, stroomt aan de grond terug richting de tropen en sluit zo een kringloop die de Hadley circulatie genoemd wordt. In de terugstroom ontstaan door de draaiing van de aarde oostenwinden, ook wel passaatwinden genoemd.

Droogte door dalende lucht

De dalende luchtmassa’s warmen op doordat de druk toeneemt, zoals de lucht in een fietspomp opwarmt door samenpersing. De relatieve vochtigheid neemt hierdoor af. Droge lucht, weinig bewolking en dus veel zon en krachtige passaatwinden zorgen voor weinig regen en veel verdamping. Dit is de reden dat in de subtropen hete, droge woestijngebieden voorkomen (figuur 2).

Oorzaak verschuiving

Uit satellietwaarnemingen blijkt dat de dalende tak van de Hadley cel sinds 1980 meer dan 200 kilometer richting de polen is opgeschoven (figuur 3). Uit berekeningen met klimaatmodellen blijkt dit deels samen te hangen met de opwarming van de aarde. De atmosfeer wordt in de gebieden waar de stormen ontstaan stabieler. Stormen ontstaan daardoor op steeds hogere breedtes. Dit verklaart iets minder dan de helft van het waargenomen opschuiving van de westenwinden, de dalende tak van de Hadley cel en bijbehorende droge gebieden. De andere helft hangt samen met natuurlijke fluctuaties in het klimaat.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten

De hadley cel
Figuur 1: oost-west wind als functie van de hoogte en breedtegraad (boven) en transport van luchtmassa’s (onder), beide gemiddeld over 1961-1999 en over alle lengtegraden. Rode pijlen geven verschuiving door opwarming aan (bron: ECWMF).
Kaart van neerslag minus verdamping
Figuur 2: verdamping minus neerslag gemiddeld over 1961-1999 (bron: ECMWF). Rode pijlen geven de verschuiving door opwarming aan.
Grafiek van de waargenomen opschuiving van de Hadley cel.
Figuur 3: opschuiving van de noordgrens van de Hadley circulatie, ongeveer 200 km sinds 1980, afgeleid uit satellietwaarnemingen van de uitgaande warmtestraling (blauw OLR-AVHRR, zwart OLR-HIRS en rood brightness temperature) (bron: Mantsis ea, GRL 2016).

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Ontdooiend permafrost versterkt opwarming

    Grote delen van de bodem in Siberië, Scandinavië en Canada zijn permanent bevroren. Deze permafro...

    18 maart 2024 - Klimaatbericht
  2. Japanse kersenbomen bloeien steeds vroeger

    Japanse kersenbomen komen steeds vroeger in het seizoen in bloei: ruim tien dagen eerder dan sind...

    13 maart 2024 - Klimaatbericht
  3. Arctisch zee-ijs neemt af, maar kent de afname een kantelpunt?

    Rond deze tijd van het jaar is de ijsbedekking in het noordpoolgebied op z'n hoogst. Door de opwa...

    11 maart 2024 - Klimaatbericht
  4. Europees hitterecord is nu officieel 48,8°C

    De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) heeft officieel vastgelegd dat het temperatuurrecord ...

    08 maart 2024 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten