Wat kun je zeggen van de temperatuur voor de komende dagen als je de temperatuur van vandaag weet? Hoe goed is het geheugen van de temperatuur? Preciezer gezegd: als het vandaag warmer of kouder is dan gemiddeld voor de tijd van het jaar, wat is dan de kans dat een komende dag ook warmer respectievelijk kouder is? Het blijkt dat de temperatuur een geheugen heeft van ongeveer een week, in de winter iets langer dan in de zomer, en bij de kust iets langer dan in het binnenland.
We nemen de meetreeks van de etmaalgemiddelde temperatuur in De Bilt in de periode 1991-2020 en bepalen voor elke dag of deze warmer of kouder is dan gemiddeld voor de tijd van het jaar. Dit noemen we hierna warme en koude dagen. Afbeelding 1 laat als voorbeeld de koude en warme dagen zien voor 2005. Vervolgens kijken we voor elke warme of koude dag (‘dag 0’) of een volgende dag (‘dag 1’, of ‘dag 2’, enzovoorts) ook warm respectievelijk koud is. Met alleen kennis van het klimaat is de kans op een warme of koude dag simpelweg 50 procent. De vraag is hoeveel groter de kans is doordat de temperatuur een geheugen heeft.
Dit doen we voor het winterhalfjaar (oktober-maart) en het zomerhalfjaar (april-september) (afbeelding 2). De kans dat dag 0 en dag 1 beide warm of beide koud zijn is ruim 80 procent. De temperatuur heeft dus een geheugen, zonder geheugen waren de kansen op een warme of koude dag even groot, beide 50 procent. De kans dat dag 0 en dag 5 beide warm of beide koud zijn is nog altijd ongeveer 60 procent. Nog meer dagen vooruit daalt de kans geleidelijk naar 50 procent. Het geheugen van de temperatuur is dus ongeveer een week. In het winterhalfjaar is het geheugen iets langer dan in het zomerhalfjaar. Dat komt doordat in het winterhalfjaar de weersystemen grootschaliger zijn, waardoor ze de temperatuur langere tijd naar boven of naar beneden toe beïnvloeden.
Het geheugen voor het hele jaar op vijf locaties verspreid over het land is te zien in afbeelding 3. Bij de kust (Den Helder, Vlissingen) is het geheugen wat langer dan in het binnenland (De Bilt, Groningen, Maastricht). Dat komt door de nabijheid van de Noordzee, die slechts langzaam van temperatuur verandert. In De Bilt en Groningen is bijvoorbeeld op dag 5 de kans 60 procent dat deze warm is als dag 0 warm is, of koud is als dag 0 koud is, in Maastricht geldt dit percentage al halverwege dag 4 en 5, terwijl in Den Helder en Vlissingen dit percentage pas optreedt op dag 6.
Met de hier gebruikte eenvoudige methode zegt de temperatuur van vandaag dus al best veel over de temperatuur van de komende dagen. Met moderne weersverwachtingen gaat het uiteraard nog een stuk beter. Maar ook dan is het voor onze regio nauwelijks mogelijk iets zinnigs te zeggen over het weer van meer dan twee weken vooruit.
Het jupyter notebook dat de grafieken maakt staat op KNMI gitlab.
Bijna 5 december, tijd voor een nieuw gedicht, vol feiten waar we over hebben bericht.
04 december 2025 - KlimaatberichtAfgelopen week teisterden ongekend zware overstromingen grote delen van Zuidoost-Azië. Van Indone...
03 december 2025 - NieuwsberichtDoor klimaatverandering wordt het zomer's droger in Nederland en Europa. Er is een mogelijkheid d...
03 december 2025 - KlimaatberichtMet een gemiddelde temperatuur van 11,6°C was de herfst van 2025 zeer zacht, al kwam het seizoen ...
01 december 2025 - Nieuwsbericht