Op 18 maart 2022 gebeurde er in het Antarctische binnenland iets bijzonders. Normaal is het er zeer koud met temperaturen rond de 50 à 60 graden onder nul, maar op deze dag steeg de temperatuur binnen 24 uur naar 11,8 graden onder nul (afbeelding 1), een stijging van meer dan 40 graden. Hierdoor kwam de temperatuur die dag maar liefst 38.5 °C boven het langjarig gemiddelde (2013-2021) uit, een wereldrecord. Stel je voor dat het in Nederland, op welke dag van het jaar dan ook, bijna 40 graden warmer is dan normaal...
Het binnenland van Antarctica kenmerkt zich in de winter (die van maart tot en met november duurt) door zeer lage temperaturen, wat veroorzaakt wordt door de geïsoleerde ligging van het continent én de hoogte ervan (het overgrote deel van Antarctica is bedekt met een ijskap van meerdere kilometers dik). Bovendien is het er goeddeels donker door de afwezigheid van zonlicht. Het winterse klimaat wordt echter ook gekenmerkt door sterke temperatuurfluctuaties; deze worden veroorzaakt doordat relatief warme en vochtige lucht rondom Antarctica sporadisch tot in de hoge binnenlanden van het continent weet door te dringen.
Deze langgerekte slierten van warme, vochtige lucht worden atmosferische rivieren genoemd, en zijn doorgaans verantwoordelijk voor extreme neerslaghoeveelheden, zeker als ze meerdere dagen aanhouden (afbeelding 2). Dat komt ook in onze omstreken voor, bijvoorbeeld bij de overstromingen in Limburg en omstreken een paar jaar geleden. Op Antarctica zorgen ze naast sneeuwval voor zeer milde temperaturen die doorgaans enkele dagen aanhouden, waarna de temperatuur weer daalt naar de gangbare diepvrieswaarden. Het event op 18 maart 2022 ging gepaard met een extreem sterk transport van warme, vochtige lucht tot ver in het binnenland van Antarctica (afbeelding 2 en 3).
Omdat atmosferische rivieren deels gevoed worden door de relatief warme oceaan, is het niet onwaarschijnlijk dat de recente terugtrekking van zee-ijs rond Antarctica een rol heeft gespeeld in de sterkte van dit event. De lucht kan dan namelijk meer warmte en vocht opnemen. Ook atmosferisch dynamische processen kunnen echter een rol spelen, zoals een verschuivende of meer golvende straalstroom. Momenteel wordt op het KNMI onderzoek gedaan naar de oorzaken van mogelijke veranderingen van atmosferische rivieren bij Antarctica. Dit is van groot belang omdat de warme lucht kan bijdragen tot het afsmelten van de Antarctische IJskap. Een sterke atmosferische rivier zou bijvoorbeeld net het laatste zetje kunnen geven aan het ineenstorten van de drijvende ijsplaten rondom het continent die de ijskap zelf nog enigszins in toom houden (hiervan is al een eerder voorbeeld bekend).
Kortom, veranderingen in de sterkte en het zuidwaarts doordringen van warme en vochtige lucht zijn mogelijk van invloed op de snelheid waarmee de Antarctische IJskap zal afsmelten, en daarmee dus voor het zeeniveau in Nederland. Hierdoor is het event van 18 maart 2022 niet slechts een curiositeit voor de recordboeken.
De aarde warmt op door de toename van CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer. Er wordt hard...
14 juni 2024 - KlimaatberichtNa een recordnatte april en mei leek juni even wat droger te beginnen. Maar ook vandaag regent he...
10 juni 2024 - NieuwsberichtSinds maart 2023 is het oppervlak van de Atlantische Oceaan ongekend warm voor de tijd van het ja...
07 juni 2024 - KlimaatberichtWereldwijd was 2023 recordwarm, 1,45 graden warmer dan in de periode 1850-1900. De kans dat één v...
05 juni 2024 - Klimaatbericht