Ozongat met 20% geslonken

Het gat in de ozonlaag dat zich elk jaar in het voorjaar boven de Zuidpool vormt, neemt steeds verder af. Sinds 2000 is het met 20 procent geslonken. Dit komt bijna zeker door de internationale maatregelen voor de bescherming van de ozonlaag. Dat blijkt uit een nieuwe studie van het KNMI. Eerder bleek ook dat wereldwijd de eerste tekenen van herstel van de ozonlaag zichtbaar zijn.

Het ozongat is een icoon van de invloed van de mens op klimaat en milieu

Het ozongat is een icoon als het gaat over de invloed van de mensheid op klimaat en milieu. Het in rap tempo dunner worden van de ozonlaag boven de Zuidpool leidde in de jaren tachtig tot vergaande internationale afspraken om de industriële uitstoot van ozonafbrekende stoffen (koelvloeistoffen, drijfgassen voor spuitbussen) uit te bannen.

Klimaatverandering

Sindsdien zijn onderzoekers op zoek naar tekenen van herstel in de waarnemingen. Door de grote natuurlijke variatie van jaar tot jaar in de hoeveelheid ozonafbraak is het echter verre van eenvoudig om het verwachte herstel eenduidig vast te stellen, laat staan om het eventueel herstel toe te schrijven aan de genomen maatregelen. Naast de maatregelen kan bijvoorbeeld ook klimaatverandering het herstel van de ozonlaag en het ozongat beïnvloeden.

Temperatuur

De chemische ozonafbraak is erg gevoelig voor kleine temperatuurafwijkingen

De grootste moeilijkheid wordt veroorzaakt door de natuurlijke variabiliteit. Zoals seizoenen van jaar tot jaar een beetje variëren – de ene winter is warmer of kouder dan de andere - zo varieert de temperatuur in de ozonlaag boven de Zuidpool ook van jaar tot jaar. De chemische ozonafbraak is erg gevoelig voor kleine temperatuurafwijkingen, waardoor er af en toe jaren zijn, zoals dit jaar, met sterk verminderde ozonafbraak (figuur 1). 

Beste methode

De nieuwe wetenschappelijke publicatie van het KNMI in het vaktijdschrift Journal of Geophysical Research gaat in op de vraag wat de beste manier is om het herstel van het ozongat vast te stellen. Op basis van meer dan 35 jaar aan dagelijkse satellietwaarnemingen komen de auteurs tot de conclusie dat het ozongat sinds 2000 al zo’n 20 procent is opgevuld. Deze 20 procent komt overeen met de gemeten afname van de hoeveelheid ozonafbrekende stoffen in de ozonlaag en met modelsimulaties die aangeven hoe de dikte van de ozonlaag in het ozongat hierdoor zou moeten toenemen.

Klimaatsatelliet Tropomi

Het KNMI houdt met klimaatsatelliet Tropomi de ozonlaag in de gaten

Het is nog niet eenduidig te beantwoorden of de nu vastgestelde toename geheel aan de afname van ozonafbrekende stoffen mag worden toegeschreven of dat er andere invloeden nog niet goed in kaart zijn gebracht. Dit kan pas over een aantal jaren als de meetreeksen langer zijn. Maar er is nu wel een consistent beeld en het is duidelijk hoe we de verdere ontwikkelingen kunnen blijven volgen. Het KNMI draagt hier aan bij met satellietwaarnemingen van de ozonlaag. De ozongegevens van de op 13 oktober 2017 gelanceerde klimaatsatelliet Tropomi zijn hiervoor de komende jaren essentieel.