Op 8 december 2017 lag er een diepe depressie boven Noorwegen. Aan de westflank van dit systeem stroomde koude lucht van de Noordpool naar West-Europa. Er vielen winterse buien die op de 9e vooral in het midden en oosten van het land her en der (tijdelijke) sneeuwdekjes veroorzaakten. Een zeer diepe depressie (ca 970 hPa) trok op 10 december van Ierland via het midden van ons land naar Duitsland. Dit laag veroorzaakte op uitgebreide schaal langdurige sneeuwval in vooral het midden van Nederland. Het KNMI waarschuwde voor deze sneeuw middels een code oranje.
Een volgende depressie lag op 11 december 2017 om 00 uur met een kerndruk van ca. 965 hPa boven de Golf van Biskaje. Dit systeem trok noordoostwaarts, lag aan het begin van de avond nabij Zuid-Limburg en aan het einde van het etmaal al boven Noord-Duitsland (figuur 1). Een frontaal systeem behorende bij dit lagedrukgebied trok op de 11e vanuit België naar het noorden en kwam vervolgens boven ons land tot stilstand. Daarbij 'kantelde' de neerslagzone geleidelijk van een west-oost oriëntatie naar een zuidwest-noordoost oriëntatie, dwars over het land. In de avond trok de neerslagzone noordoostwaarts weg richting Duitsland.
De temperatuur lag in de ochtend van 11 december rond of iets onder het vriespunt. De neerslag die het frontale systeem met zich meebracht viel daardoor aanvankelijk overal als sneeuw. De eerste sneeuw bereikte de zuidelijke provincies rond 10.00 uur MET (figuur 2). Het radarbeeld van 12.00 uur MET (figuur 3) laat zien dat de neerslagzone west-oost georiënteerd vrijwel tot stilstand is gekomen boven het midden van het land. Aan het einde van de middag (17.00 uur MET, figuur 4) was de neerslagzone zuidwest-noordoost ‘gekanteld’ en lag over een groot deel van het land.
De intensiteit van de sneeuwval varieerde tussen licht en zwaar. Daarbij stond er vooral in de westelijke helft van het land een matige tot vrij krachtige wind uit het noordoosten. Sneeuwval in combinatie met de wind zorgden ervoor dat het zicht soms terugliep tot slechts een paar honderd meter. Het samenspel van temperatuur, wind, neerslag en zicht is samen gepresenteerd voor De Bilt in figuur 5. Door de soms intense sneeuwval groeide het sneeuwdek vooral in het zuiden en midden van het land, inclusief de Randstad, snel aan. Limburg en een klein deel van de provincie Gelderland kwamen een deel van de dag in de zachte lucht terecht die aan de oostflank van het lagedrukgebied noordwaarts stroomde. Daar liep de temperatuur tijdelijk op tot meer dan 5 °C en viel de neerslag in de vorm van regen (figuur 6).
Op ca. 325 KNMI-neerslagstations meten de waarnemers om 09 uur MET de dikte van het sneeuwdek. In figuur 7 staan de ochtendwaarnemingen van 11 december 2017. Vooral in een brede band over het midden van het land lag op veel plaatsen 5-10 cm, op de Veluwe tot ca. 30 cm. Deze sneeuw was gevallen op 8, 9 en vooral 10 december. De soms forse verschillen in sneeuwdikte op korte afstand werden vooral veroorzaakt door geringe verschillen in hoogte (Veluwe). Op de hoger gelegen Veluwe was het een fractie kouder waardoor sneeuw die viel, beter bleef liggen.
In figuur 8 staan de sneeuwdekmetingen gedaan op 12 december 2017. In een brede band van zuidwest naar noordoost over het land is er op de 12e 5-10 cm sneeuw bijgevallen, lokaal nog meer. De totale sneeuwhoogte liep op sommige plaatsen op tot ca. 30 cm.
De sneeuw zorgde voor grote problemen op de Nederlandse wegen, het spoor en voor de luchtvaart. Op de wegen stonden lange files en soms was rijden vrijwel onmogelijk. De luchthavens van Eindhoven en Rotterdam werden tijdelijk gesloten en op Schiphol moesten veel vluchten worden geannuleerd. Ook op het spoor waren er problemen. Pas in de avond, nadat de sneeuw was gestopt, verbeterde de situatie geleidelijk.
Zo veel sneeuw is tegenwoordig vrij zeldzaam in Nederland. Volgens de voorlopige metingen lag er gemiddeld over Nederland op dinsdagochtend 12 december 2017 6 cm sneeuw. Een vergelijking met de historische sneeuwdekwaarnemingen sinds 1956 laat zien dat zo veel sneeuw (gemiddeld over het land) tegenwoordig minder dan eens in de vier jaar voorkomt. In de jaren 1950 lag er gemiddeld eens in de twee jaar zo veel sneeuw.
Het KNMI heeft vanaf zondag 10 december om 07.00 uur (MET) expliciet gewaarschuwd voor de sneeuwval van maandag 11 december. Dit gebeurde in de waarschuwing van de op dat moment uitstaande code oranje voor de sneeuw van 10 december:
"In de nacht naar maandag kan het in het noorden en oosten van het land glad zijn door bevriezing van natte weggedeelten.Maandag middag en avond kan het op veel plaatsen opnieuw glad worden door sneeuwval."
Op 10 december 2017 om 18.10 uur werd er in de uitstaande code oranje het volgende gemeld over de weersituatie op de 12e:
"Maandagmiddag en -avond kan het op veel plaatsen opnieuw glad worden door (natte) sneeuw. Mogelijk wordt geeft dit opnieuw aanleiding voor code oranje."
Op 11 december 2017 is om 05.53 uur MET opgeschaald naar code oranje (gehele land):
"Waarschuwing - In de loop van de ochtend vanuit het zuiden sneeuw. In de loop van de ochtend bereikt een nieuw sneeuwgebied het zuiden van het land. Deze sneeuw breidt zich in de middag over het land uit en zorgt voor een nieuw sneeuwdek. Op veel plaatsen valt vandaag 5-10 cm, lokaal nog meer. Hiervoor is een code oranje van kracht. Verder kan het in de ochtend door bevriezing of sneeuwresten nog plaatselijk glad zijn."
Om 09.30 uur MET is het WeerImpactTeam (WIT) voor het eerst telefonisch bijeengekomen. In het WIT wordt door een aantal organisaties op het gebied van veiligheid en vervoer samen met het KNMI een inschatting gemaakt van de mogelijke impact van het weer. Op basis van de verwachtte impact heeft het WIT in haar overleg van 12.00 uur besloten om op te schalen naar code rood ('weeralarm'). Om 12.44 uur MET is code rood uitgegeven door het KNMI:
"Waarschuwing WEERALARM: Op uitgebreide schaal sneeuw en gladheid. Code rood is van kracht in het midden en zuiden van het land wegens grootschalige gladheid door sneeuwval. De sneeuwval breidt zich vanmiddag verder noordwaarts uit. Voor de noordelijke provincies wordt dan code oranje van kracht. Op veel plaatsen valt vandaag 5-10 cm, vooral in een strook van Zeeland via het midden naar Overijssel lokaal mogelijk 10-15 cm. In een deel van Limburg gaat de sneeuw tijdelijk over in regen. In de tweede helft van de avond trekt de sneeuw oostwaarts, waarbij het ook in Limburg weer gaat sneeuwen. Vannacht verlaat de sneeuw het oosten, maar blijft er kans op gladheid bestaan door sneeuwresten en bevriezing (figuur 9).
Om 15.33 uur MET is code oranje in Limburg beëindigd (figuur 10). Om 17.12 uur MET is voor Drenthe code oranje opgeschaald naar rood. Om 18.03 uur MET is hetzelfde gedaan voor de provincies Friesland en Groningen (figuur 12).
Code rood is beëindigd op 11 december om 23.59 uur MET.
KNMI, Weer en Klimaatdiensten, Rob Sluijter. Laatste update: 13 december 2017, 12.00 uur.