Buys Ballot en het KNMI: aanloop en begindagen

Dirk van Delft

Eigenlijk had Buys Ballot met zijn nieuwe theorie over krachten tussen de bouwstenen van de materie aan de gang willen gaan. Om na vernietigende kritiek van zijn hoogleraren de 'speelpop' van de meteorologie ter hand te nemen. Een jong vakgebied waar de ontdekkingen voor het oprapen lagen. Zijn ambitie: een meteorologisch instituut in Utrecht dat waarnemingen vanuit de hele wereld verzamelde en bewerkte. Door de zeevaart erbij te betrekken kreeg hij Thorbecke mee en in 1854 was het KNMI een feit. Diplomatie en tactisch inzicht waren bepalend om Buys Ballots droom te verwezenlijken, een zekere mate van opportunisme om de vaart er na 1854 in te houden.

Dirk van Delft (1951) was chef redactie wetenschappen van NRC Handelsblad en directeur van Rijksmuseum Boerhaave. Daarnaast was hij bijzonder hoogleraar Erfgoed van de natuurwetenschappen aan de Universiteit Leiden. Sinds zijn pensionering in 2018 is hij gastmedewerker van het Instituut-Lorentz voor theoretische natuurkunde in Leiden. Eerder schreef hij biografieën van Kamerlingh Onnes, Lorentz (met Frits Berends), Henk van de Hulst, Antoni van Leeuwenhoek en Martinus Veltman.