Elfstedenkoorts stijgt naarmate kwik daalt

Vrijdag 6 februari 1996 baalde Henk Kroes van het bestuur "De Friesche Elfsteden", als een stekker: "het ijs lag er prachtig bij en de tocht der tochten had gereden kunnen worden", zo vertelde hij. Maar nee, het gebeurde niet, omdat het bestuur anders had beslist.

Niet dat Henk de schuld gaf aan de weerkundigen. Integendeel, zij waren het er eerder die week over eens dat er strenge vorst op het programma stond, maar daar konden ze in Friesland niets mee. Op de dag van de beslissing moet het ijs er zo bijliggen dat de tocht dan al gereden zou kunnen worden, was de stelregel. Een datum voor de tocht prikken, terwijl de vorst het ijs nog op de noodzakelijke dikte moet brengen was nimmer gewoonte geweest. Het Elfstedenbestuur heeft dus terecht volgens de regels gehandeld. Toch kwam er een discussie los tussen boze schaatsers en de organisatoren van de tocht, aangewakkerd door bemoeizuchtige meteorologen die al sinds december data voor de tocht hadden voorgeschreven.

Het KNMI pakte het anders aan: het is niet aan weerkundigen om data te noemen voor de tocht. De Bilt is er alleen voor de verwachtingen van weer en ijsdikte en niet om de organisatie van het Elfstedenbestuur de les voor te schrijven. Wel leefde zowel bij het KNMI, als bij het bestuur van de Vereniging "De Friesche Elfsteden" het idee dat de communicatie beter kon. U gelooft het misschien niet, maar de weerberichten zijn de laatste jaren dermate verbeterd dat het soms mogelijk is een beslissing voor een datum te nemen terwijl het ijs nog iets moet groeien. Dat is vooral te danken aan nieuwe technieken waarmee de onzekerheid van een verwachting wordt aangegeven; de ene dag is het weerbericht betrouwbaarder dan de andere. Als de dooi invalt is schaatsend Holland gelijk in alle staten, maar de tiendaagse verwachtingen, waarmee wordt geëxperimenteerd, laten op die termijn de vorst misschien weer terugkeren. De tiendaagse kan dus nuttig zijn voor de Friesche Waterstaat om het ijs ondanks dooi nog even met rust te laten. Bij terugkeer van de winterkou voldoet het dan weer des te sneller aan de schaatseisen.Op een zonnige, warme voorjaarsdag kwamen Henk Kroes en zijn gevolg met Friesche koek naar De Bilt om de mogelijkheden voor samenwerking te bespreken. In een zeer gemoedelijke sfeer werden snel spijkers met koppen geslagen en als Koning Winter het toelaat - kan de samenwerking met het KNMI opnieuw vruchten afwerpen. Alle beschikbare meteo-informatie wordt dan weer ten volle benut in het beslissingstraject.

Bepaald geen overbodige luxe, want het weer is toch factor één. Ook op het laatste moment kunnen dooi of neerslag nog roet in het eten gooien. Zo is het zeker tien keer voorgekomen dat de tocht uiteindelijk werd afgeblazen. In de strenge winter van '47 is de datum vier keer uitgesteld. Alle hoop leek verloren, toen de thermometers in Friesland half januari 10 graden aanwezen. Daarna keerde de strenge vorst terug en drie weken later ging een zekere Jan van der Hoorn uit Ter Aar na 10 uur en 51 minuten bij strenge vorst en harde wind, zo blijkt uit mijn verzamelde gegevens, over de finish op de Bonkevaart.

door Harry Geurts, KNMI, De Bilt

(Gepubliceerd in de Zonnebloem, februari 1997)