Het Cruquius Gemaal is onlangs gerestaureerd (Bron: Museum de Cruquius)
Uitleg over

Eerste metingen

Nederland hield als één van de eerste landen het weer bij. Zo weten we dat verscheidene maanden, seizoenen en jaren recent de warmste waren in 300 jaar.

Op 19 december 1705 begon waterbouwkundige en cartograaf Nicolaus Samuelis Cruquius (1678-1754) in Delft driemaal daags met aflezingen van temperatuur, luchtdruk, vocht en neerslag.

Hij maakte gebruik van primitieve instrumenten, zoals een opvangbak voor de regen en een luchtthermometer. Dit instrument bestond uit een afgesloten U-vormige buis. Het uiteinde mondde uit in een met lucht gevulde bol. Bij verwarming zette de lucht uit en werd de vloeistof in de buis omlaag gedrukt. 

Het Cruquius Gemaal is onlangs gerestaureerd
Het Cruquius Gemaal is onlangs gerestaureerd (Bron: Museum de Cruquius)
Waarnemingen Cruquius Delft en Rijnsburg februari/maart 1727
Waarnemingen Cruquius Delft en Rijnsburg februari/maart 1727 (Bron: Archief Hoogheemraadschap van Rijnland)
Museum de Cruquius in Cruquius
Museum de Cruquius in Cruquius (Bron: Museum de Cruquius)

Eigen schaal

Cruquius bedacht een eigen schaal, omdat zoiets nog niet bestond. Vanaf 1727 vermeldde hij de temperatuur in Fahrenheit. Cruquius rekende alle eerdere metingen om en die gegevens zijn bewaard gebleven.

Registratie metingen

De waterbouwkundige onderhield nauwe contacten met een Engelse Meteorologische Organisatie. Deze organisatie schreef voor hoe de metingen moesten worden gedaan, met welke instrumenten en op welke tijdstippen van de dag.

Hierdoor is bekend hoe Cruquius heeft gemeten en kon zijn temperatuurreeks van 1706-1734 worden gereconstrueerd. Vanaf 1734 zijn ook op andere plaatsen in ons land metingen verricht zodat metingen van drie eeuwen beschikbaar zijn.

Meer data

Cruquius noteerde ook luchtdruk, vochtigheid en neerslag. Over zijn barometer is weinig bekend, zodat die metingen van luchtdruk moeilijk zijn te reconstrueren.

De vochtigheid las hij af uit het gewicht van een met salmiak bevochtigde spons aan een balans. Later had hij de beschikking over een weerhuisje, bekend van souvenirwinkels.

De wind leidde hij af uit molens. De omloopsnelheid van de wieken was een maat voor de windsnelheid.

Aanvraag steun

Cruquius was overtuigd van het nut van weerkundige waarnemingen om vast te stellen hoe ons land tegen het dreigende geweld van de zee, storm, en regen kon worden beschermd. In 1725 diende hij bij de toenmalige regering, de Staten van Holland, een verzoek in om financiële steun. Zijn aanvraag werd afgewezen, omdat hij niet serieus werd genomen.

Ruim een eeuw later kwam Buys Ballot met een soortgelijk verzoek. Naar aanleiding hiervan is het KNMI opgericht.

Meer uitleg over

  • Francis Beaufort (Bron: Wikipedia)

    Windschaal van Beaufort

    De schaal van Beaufort wordt gebruikt om de snelheid van de wind aan te duiden. De schaal werd in 1805 opgesteld door de Ier Francis Beaufort.
  • Huize Swanenburgh op een schilderij van Dick Maas

    Zwanenburg metingen

    Zwanenburg was in de achttiende en begin negentiende eeuw een belangrijk centrum van meteorologische waarnemingen in ons land.
Niet gevonden wat u zocht? Zoek in alle uitleg over