Aarde steeds groener

Uit satellietmetingen blijkt dat wereldwijd het gemiddelde bladerdek toeneemt. De voornaamste oorzaak is dat planten beter groeien door de toename van CO2 in de atmosfeer. Bijkomend gevolg is dat de jaarlijkse variatie in de atmosferische CO2- concentratie groter is geworden.

CO2-bemesting

Groene bladeren gebruiken energie uit zonlicht om via fotosynthese atmosferisch CO2 chemisch te combineren met water en voedingstoffen uit de bodem tot suikers. Hogere concentraties CO2 bevorderen plantengroei, ook wel CO2-bemesting genoemd. Sinds begin jaren 80 van de vorige eeuw is de CO2-concentratie gestegen van 340 ppm tot 405 ppm (parts per million). Uit modelstudies blijkt dat CO2-bemesting bijna driekwart van de vergroening over de afgelopen 35 jaar verklaart (Figuur 1). Daarnaast hebben zowel klimaatverandering (verlenging groeiseizoen, neerslagverandering) en trends in stikstofdepositie op land bijgedragen aan de vergroening.

Vastlegging van CO2

Ongeveer een kwart van de door de mens uitgestoten CO2 wordt op het land vastgelegd. De vergroening van het landoppervlak is hiermee in overeenstemming. Een kwart wordt door de oceanen opgenomen en ongeveer de helft hoopt zich op in de atmosfeer. Studies wijzen uit dat het effect van CO2-bemesting begrensd wordt doordat planten zich na verloop van tijd aanpassen aan de hogere concentraties CO2 en door gebrek aan voedingsstoffen.

Jaarlijkse variatie

De atmosferische CO2-concentratie laat naast een stijging ook een jaarlijkse variatie zien (Figuur 2). Ontbinding van gevallen bladeren en plantenresten tijdens de herfst en winter brengt CO2 in de atmosfeer. Gedurende de lente en zomer wordt door fotosynthese CO2 weer uit de lucht gehaald. Het noordelijk halfrond heeft de meeste vegetatie en daar is de jaarlijkse variatie dan ook het grootst, met de maximale CO2 concentratie in mei en de minimale waarde in augustus.

Vergroening

Door de vergroening van de aarde neemt de amplitude van de jaarlijkse CO2-variatie toe, met name op hogere geografische breedtes zoals in Alaska (Figuur 3). Ook vindt de sterke afname van CO2 in de lente inmiddels een aantal dagen eerder plaats vanwege de vroegere start van het groeiseizoen.

Toekomst

Metingen met satellieten laten duidelijk zien dat vegetatie op grote schaal aan het veranderen is. Het KNMI draagt met zijn mondiale klimaatmodel EC-Earth bij aan internationale inspanningen om toekomstige veranderingen in vegetatie en klimaat in kaart te brengen.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten