Als klimaatonderzoeker ben je een makkelijk toegankelijke vraagbaak. Vorige week vroeg iemand me welke dag normaal gesproken de koudste dag is van het jaar. Een leuke vraag, met een verrassend antwoord.
Het data-minnend deel van mijn vrienden en kennissen verwijs ik graag naar de KNMI Climate Explorer, dé tool waarmee je dit soort vragen kunt bestuderen. Zelf gebruik ik die ook. Met enkele muisklikken haal je de waarnemingen op, waarna het ‘spelen’ kan beginnen.
De gemiddeld koudste dag vind je door de gemiddelde dagtemperatuur te berekenen over een heleboel jaren. Je moet een flink lange periode nemen (bijvoorbeeld 70 jaar) want het signaal is erg ruizig (kou kan immers de hele winter voorkomen). Je krijgt dan de gemiddelde temperatuur door het jaar heen (figuur 1). Als je daarin vervolgens zoekt naar het minimum, dan blijkt dat voor De Bilt precies samen te vallen met … Valentijnsdag!
Valentijnsdag is ook de koudste dag in meer gebieden rond de Noordzee in de buurt van Nederland (figuur 2). Zoals de Noord-Franse en Belgische kust, grote delen van het Verenigd Koninkrijk en Denemarken, Noord-Duitsland, Zuid-Zweden en de Noorse kust, De kortste dag met de minste zonneschijn is 21 december. Dat de koudste dag bijna twee maanden later valt komt door de invloed van de zee. De zee is namelijk pas op zijn koudst aan het eind van de winter.
Meer naar het zuiden is de zon al snel weer krachtig genoeg om het land overdag flink op te warmen. Dit ‘trekt’ de datum van de koudste dag juist richting de kortste dag. Meer naar het noorden domineren sneeuw en lange nachten, wat weer leidt tot een latere koudste dag.
Hoe dichter bij de kust en hoe zuidelijker, hoe milder de koudste dag (figuur 3, links). In Oost-Europa en Scandinavië komt gemiddeld matige tot strenge vorst voor op de koudste dag, aan de zuidelijke kusten is het op de koudste dag gemiddeld ruim boven de 5 graden. Klimaatverandering verkleint de verschillen (figuur 3, rechts). De sterkste opwarming wordt verwacht in die gebieden waar de koudste dag het koudst is. De sterkte van de opwarming hangt af van de toekomstige uitstoot van broeikasgassen. Voor hoge uitstoot kan de opwarming oplopen tot boven de 6 graden. In de datum van de koudste dag worden niet direct grote verschuivingen verwacht.
Voor wie na het lezen denkt ‘hoe moet dat dan met die rode rozen op de gemiddeld koudste dag van jaar?’ heb ik een geruststellende mededeling: Kijk naar buiten. Sinds 1901 viel slechts drie keer de koudste dag van het jaar precies op 14 februari [in 1929 (-14.1℃), 1969 (-10.1℃) en 1999 (-4.8℃)]. Vaker was het een stuk warmer. De warmste Valentijnsdag in De Bilt tot nu toe was 1958 met 12,1 ℃. Gemiddelden zeggen dus lang niet alles, grote kans dat het met de kou wel meevalt tijdens Valentijn en je roos onderweg niet bevriest.
Wereldwijd warmt het klimaat op doordat de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer steeds verd...
17 april 2024 - KlimaatberichtAlle regen in een jaar opgeteld bedekt Nederland gemiddeld met een laag water van 85 centimeter. ...
15 april 2024 - KlimaatberichtWe gebruiken de Noordzee om te varen, te vissen en energie op te wekken. Maar wist je ook dat vee...
10 april 2024 - KlimaatberichtOp 1 april start officieel het groeiseizoen. Vanaf die dag houdt het KNMI het neerslagtekort bij ...
02 april 2024 - Klimaatbericht