Op 10 oktober is het precies 200 jaar geleden dat Christophorus Buys Ballot (1817-1890) werd geboren. In 1854 richtte hij het KNMI op met als doel om op wetenschappelijke basis weersverwachtingen en waarschuwingen te gaan verzorgen. Het meest bekend is hij van de wet van Buys Ballot over het verband tussen wind en luchtdruk, maar hij onderzocht veel meer. Zo bedacht hij de ‘overmaat’, een begrip dat in de vergetelheid is geraakt maar in deze tijd van klimaatverandering heel goed toepasbaar is.
De overmaat is de optelsom van afwijkingen van een gemiddelde vanaf een gekozen moment. Dit gemiddelde noemen we de normaal. Meestal wordt de overmaat toegepast op de temperatuur. Als de temperatuur boven normaal is neemt de overmaat toe, beneden normaal neemt de overmaat af en kan ook negatief worden.
We passen de overmaat hier toe op de jaargemiddelde temperatuur in De Bilt sinds 1951 (Figuur 1, blauwe lijn) met als normaal de temperatuur gemiddeld over de periode 1951-1980 (blauwe stippellijn). In deze periode is de overmaat (rode lijn) steeds betrekkelijk klein want de afwijkingen zijn nooit lang achter elkaar positief of negatief. Per definitie eindigt de overmaat weer op nul aan het eind van de normaalperiode (rode stippellijn). Na 1980 neemt de overmaat echter vrijwel voortdurend toe omdat de jaartemperaturen vrijwel voortdurend hoger zijn dan normaal. De overmaat van de temperatuur vertoont veel minder schommelingen dan de temperatuur zelf, en is daarom bij uitstek geschikt om klimaatverandering in beeld te brengen.
Vandaag de dag was Buys Ballot vast klimaatonderzoeker.
KNMI-klimaatbericht door Peter Siegmund
In mei en juni lopen kinderen in het hele land de Avondvierdaagse. Extreem weer zoals onweersbuie...
19 mei 2025 - NieuwsberichtWaar de regen begin vorig jaar nog met bakken uit de hemel kwam is het dit jaar al sinds februari...
14 mei 2025 - KlimaatberichtDe periode van 11 tot en met 14 mei staat in de volksweerkunde bekend als ijsheiligen, vernoemd n...
09 mei 2025 - KlimaatberichtHet klimaat op aarde verandert altijd. Meestal gaat dat geleidelijk, met temperatuurveranderingen...
07 mei 2025 - Klimaatbericht