De zonnige kant van de straalstroom

Bijna de hele maand maart werden we getrakteerd op blauwe luchten met een stralende zon. Vrijwel voortdurend lag de straalstroom ten noorden van ons land en zaten we aan de zonnige kant in het gebied van hoge luchtdruk. Het is uitzonderlijk dat de straalstroom zo lang zo noordelijk blijft liggen, al zien we de laatste jaren vaker dat hogedrukgebieden de overhand hebben in de lente. Het maakt het voorjaar droger en zonniger. Het is nog niet duidelijk of er een verband is met de opwarming van de aarde en of deze trend zich in de toekomst zal voortzetten.

Noordelijke ligging van de straalstroom 

Ons weer wordt in hoge mate bepaald door de ligging van de straalstroom, een gordel van sterke westenwinden die als een kronkelende rivier rond de aarde waaien (figuur 1). Ten zuiden van de straalstroom vind je de gebieden met hoge druk. Hier daalt de lucht, lossen wolken op en schijnt de zon volop. Gedurende vrijwel de hele maand maart zagen we dat de straalstroom ten noorden van Nederland bleef liggen (figuur 1). Hierdoor bleef ons weer onder invloed van hogedrukgebieden.

De lagedrukgebieden met regen en bewolking trokken ten noorden en ten zuiden van ons langs. Viel er in Noorwegen abnormaal veel regen, bij ons bleef het de hele maand droog en zonnig. Het totaal aantal uren zonneschijn in de maand maart kwam in De Bilt uit op 259,2, de hoogste waarde sinds het begin van de metingen in 1901 (figuur 2). 

Laatste jaren steeds vaker hoge druk 

De luchtdruk aan de grond is een maat voor de ligging van de straalstroom. Ten zuiden van de straalstroom bereikt de luchtdruk waardes boven 1020 hPa, ten noorden minder dan 1000 hPa. Dit jaar zagen we in maart uitzonderlijk veel dagen met waardes boven 1020 hPa (figuur 3). Ook zien we dat in de jaren na 1980 het aantal dagen in maart met hoge waardes gestaag toeneemt. De straalstroom blijkt vaker een noordelijke koers te nemen. 

Invloed van de opwarming nog onduidelijk 

De noordelijke ligging van de straalstroom gaat samen met droog en zonnig weer en we zien het voorjaar de laatste jaren dan ook droger worden. Of dit komt door de opwarming van de aarde is nog onduidelijk. De huidige klimaatmodellen laten dit verband vooralsnog niet eenduidig zien. Sterker nog, volgens de meeste modellen leidt een verdere opwarming van de aarde tot juist meer neerslag in het voorjaar. De opwarming van de aarde gaat in deze modellen dan ook niet systematisch gepaard met vaker hogedruk in het voorjaar.

Er zijn wel aanwijzingen dat modellen die met een hoger oplossend vermogen het klimaat doorrekenen wel vaker hoge druk geven in het voorjaar naarmate de aarde verder opwarmt. Verder onderzoek moet uitwijzen of deze modellen het bij het rechte eind hebben en of we rekening moeten houden met een droger voorjaar in de toekomst. 

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten