Niet eerder lag er zo weinig zee-ijs rond Antarctica in deze tijd van het jaar. Het is er nu winter en normaal breidt het zee-ijs zich dan weer snel uit. Maar dit jaar blijft de aangroei ver achter bij voorgaande jaren. Wat is er aan de hand? Zes vragen, zes antwoorden.
Iedere winter op het Zuidelijk Halfrond breidt het zee-ijs rond Antarctica zich uit, iedere zomer trekt het weer terug. In januari, hartje zomer, was de zee-ijsbedekking al historisch laag en dat bleef zo tot het eind van het smeltseizoen in maart (figuur 1, links). Sindsdien breidt het zee-ijs zich weer uit, maar vanaf mei veel minder sterk dan ooit tevoren. Begin juli was het oppervlak aan zee-ijs 2,6 miljoen vierkante kilometer kleiner dan normaal, dat is 60 keer het oppervlak van Nederland.
Nee, er zijn grote, regionale verschillen. In delen van de Amundsen Zee bijvoorbeeld is het zee-ijs zelfs uitgebreider dan in andere jaren (figuur 1, rechts). De belangrijkste regio waar dit jaar de aangroei achterblijft is de Weddell Zee. Om de minimale zee-ijsbedekking van nu te begrijpen, moeten we dus met name naar de Weddell Zee kijken.
Ja, de luchtdruk was de afgelopen 12 maanden erg laag boven de Amundsen zee (tusen 1 juli 2022 en 1 juli 2023, figuur 2, links). Vrijwel altijd vind je hier een lagedrukgebied (Amundsen Sea Low, ASL), maar sommige jaren is het veel sterker dan andere jaren. De lage druk boven de Amundsen zee zorgde voor een sterkere wind uit het noorden boven de Weddell zee (figuur 2, midden). Wind uit het noorden brengt warme lucht richting het zee-ijs (figuur 2, rechts). Dit vermindert de ijs-aangroei en blaast het ijs richting het continent waardoor het ijsoppervlak beperkt blijft.
Ja, dat blijkt als we naar een lange meetreeks kijken van drie variabelen: de luchtdruk van het lagedrukgebied in de Amundsen zee en de wind en temperatuur boven de Weddell Zee (figuur 3). We zien dat in veel jaren lagere luchtdruk boven de Amundsen zee samengaat met meer wind uit het noorden over de Weddell zee en hogere temperaturen boven de Weddell zee. En hogere temperaturen gaan samen met een lagere zee-ijsbedekking. Dit jaar zien we in al deze variabelen een sterke afwijking van voorgaande jaren.
De afgelopen twee zomers was het zee-ijs al historisch laag. Waar geen zee-ijs ligt, neemt de oceaan veel warmte op van de zon. Ook brengt de wind daar de oceaan in beroering, waardoor warmte uit de diepzee omhoog gemengd wordt. Door deze extra oceaanwarmte duurt het langer in de winter tot de oceaan is afgekoeld tot het vriespunt en zee-ijs kan aangroeien. De lage zee-ijsbedekking afgelopen zomer, de hierdoor opgeslagen oceaanwarmte, en de extreme weersomstandigheden van het afgelopen jaar, droegen samen bij aan de extreem lage zee-ijsbedekking voor deze tijd van het jaar.
De aarde warmt op door de toename in broeikasgassen in de atmosfeer en dat geldt ook voor het oceaanwater rond Antarctica. Maar wat precies de invloed hiervan is op de waargenomen veranderingen in het zee-ijs rond Antarctica is nog niet goed bekend. In tegenstelling tot het zee-ijs in het noordpoolgebied, dat al sinds het begin van de satellietmetingen in 1979 afneemt, zien we rond Antarctica pas sinds 2016 dat het zee-ijs afneemt (figuur 3, onderste grafiek).
Veel processen spelen een rol. Veranderingen in de tropen, waaronder de variaties die samenhangen met El Niño, beïnvloeden de wind en temperatuur boven het zee-ijs. En daarmee ook de aangroei van zee-ijs. Ook de winden in de hogere luchtlagen, de stratosfeer, hebben een soortgelijke invloed. En deze winden veranderen niet alleen door de toename in CO2, maar ook door het herstel van de ozonlaag. Smeltwater van de gletsjers en ijskappen maken het oceaanwater zoeter en dan ontstaat er makkelijker zee-ijs.
De luchtdruk boven de Amundsen zee daalt al sinds ten minste 1950 (figuur 3). En mogelijk is dit deels het gevolg van de toename in CO2. Klimaatmodellen waarin de CO2 toeneemt laten namelijk ook een daling zien van de luchtdruk in de Amundsen zee.
Hoeveel klimaatverandering heeft bijgedragen aan de extreem lage zee-ijsbedekking die we nu waarnemen, is dus nog onduidelijk. De afname die is ingezet sinds 2016 is mogelijk een keerpunt geweest. Het kan zijn dat een dalende trend is ingezet en de hoeveelheid zee-ijs in de komende decennia verder gaat afnemen onder invloed van het opwarmende oceaanwater.
Ook dit jaar ontwaakte de natuur weer vroeg uit haar winterslaap door de hoge temperaturen in feb...
01 mei 2024 - KlimaatberichtGemiddeld was april met een temperatuur van 10,8°C tegen 9,8°C normaal, warm. Maar de maand was o...
30 april 2024 - NieuwsberichtZaterdag viert Koning Willem-Alexander zijn 57ste verjaardag. Hoe is het klimaat tijdens zijn lev...
24 april 2024 - KlimaatberichtHet jaar 2023 was – wederom – een jaar vol extremen in Europa; één van de natste jaren in de meti...
22 april 2024 - Klimaatbericht