Montreal Protocol beschermt zowel ozonlaag als klimaat

Op Wereldozondag, 16 september, wordt dit jaar aandacht besteed aan het effect van ozonafbrekende stoffen en hun vervangers op het klimaat. Jaarlijks wordt wereldwijd stil gestaan bij de internationale afspraken die in 1987 werden gemaakt in het Montreal Protocol ter bescherming van de ozonlaag. Er zijn tekenen van herstel maar het ozongat treedt nog steeds jaarlijks op.

Ozonafbrekende stoffen zijn uitgebannen

Door het Montreal Protocol worden ozonafbrekende CFK’s (chloorfluorkoolwaterstoffen) uitgebannen en deze zijn nu deels vervangen door HFK’s (fluorkoolwaterstoffen). Deze stoffen worden onder meer gebruikt in de koeling, airconditioning, brandbeveiliging en warmtepompen. Het protocol van 36 jaar geleden heeft ervoor gezorgd dat de ozonlaag het leven op aarde kan blijven beschermen tegen blootstelling aan de schadelijke UV straling van de zon. Teveel blootstelling aan UV kan huidkanker en oogaandoeningen veroorzaken.

Alternatieven die leiden tot opwarming

HFK’s tasten de ozonlaag niet aan, maar zijn wel sterke broeikasgassen die leiden tot opwarming van het klimaat

HFK’s tasten de ozonlaag niet aan, maar zijn wel sterke broeikasgassen die leiden tot opwarming van het klimaat. Door die opwarming neemt de vraag naar koelere huizen, scholen, werkplekken en koeling van voedsel en medicijnen toe. Daardoor neemt de vraag naar HFK’s nog verder toe. Gelukkig zijn er alternatieven waarbij HFKs vervangen kunnen worden door middel van veilige en milieuvriendelijke alternatieven en door inzet van energie-efficiëntere technologie. In het Montreal Protocol werken landen aan de invoering van deze alternatieven.

Montreal Protocol beschermt niet alleen ozonlaag maar ook het klimaat

Wereldwijd moet in zo’n dertig jaar 80 procent van het gebruik van HFK’s zijn terug gedrongen

Wereldwijd moet in zo’n dertig jaar 80 procent van het gebruik van HFK’s zijn terug gedrongen. Dat is in 2016 afgesproken in het Amendement van Kigali. Daarmee zou de opwarming van de aarde in 2100 met tot wel een 0,5 graad verminderd kunnen worden (figuur 1) en met meer energie-efficiënte koelapparatuur zelfs tot maximaal 1 graad. Dat levert een bijdrage aan de doelstelling van het klimaatakkoord van Parijs om de opwarming onder de 1,5 graad te houden. Het protocol beschermt daarmee dus niet alleen de ozonlaag maar ook het klimaat.

Internationale samenwerking om metingen te verbeteren

Het blijft wel belangrijk om de afname van CFK’s en HFK’s in de lucht en het herstel van de ozonlaag in de gaten te houden. Zo bleek tot ieders verrassing enige jaren geleden dat de uitstoot van CFK-11  in de atmosfeer ondanks de afspraken weer toenam als gevolg van tot dan onbekende bronnen in Oost-Azië. Internationaal wordt samengewerkt om de metingen te verbeteren. HFK’s en CFK’s worden wereldwijd op een aantal plaatsen gemeten en zo kunnen onbekende bronnen gevonden worden. 

KNMI speelt rol bij monitoring van de ozonlaag

Het KNMI speelt een belangrijke rol bij het monitoren van de ozonlaag met satellietinstrumenten zoals Tropomi en GOME-2. Daarnaast worden door het KNMI weerballonnen met een ozonsonde opgelaten. De Nederlandse overheid heeft de afgelopen twee jaar ook de ozon en UV monitoring vanuit ontwikkelingslanden financieel gesteund.

Volledig herstel van de ozonlaag duurt nog tientallen jaren

Hoewel de uitstoot van ozonafbrekende stoffen grotendeels gestopt is, gaat de natuurlijke afbraak van die stoffen in atmosfeer traag. Het duurt nog tientallen jaren – en voor sommige stoffen nog langer – voordat ze helemaal verdwenen zijn. Het volledige herstel van de ozonlaag wordt daarom pas in de tweede helft van de 21e eeuw verwacht. Het blijft dus van belang om de ozonlaag te blijven monitoren.