Opnieuw kans op zeldzame parelmoerwolken

Boven ons land waren Eerste Kerstdag parelmoerwolken zichtbaar. Goed nieuws voor wie het gemist heeft: er is een kansje dat de zeldzame wolken 2 januari nog een keer te zien zijn. De weersomstandigheden zijn gunstig voor het optreden van dit bijzondere verschijnsel.

Update 9 januari: in Nederland waren de parelmoerwolken 2 januari niet te zien. Vanaf IJsland wel, dat was waar zich op dat moment de koude lucht bevond. Uiteindelijk is de koude lucht zelfs wat later overgekomen (3 januari), maar volgens de ozonsonde niet koud genoeg. De kansen voor de rest van deze winter lijken verkeken. 

Parelmoerwolken kunnen zich hoog in de atmosfeer vormen als temperaturen daar koud genoeg zijn (vanaf -78 graden Celcius). We hebben het dan over hoogtes tussen 20 tot 30 kilometer, dus in de stratosfeer en de ozonlaag. Parelmoerwolken zijn miniscule ijsdeeltjes bestaand uit water en/of salpeterzuur en/of zwavelzuur (alle combinaties zijn mogelijk). 

Golfbewegingen

Parelmoerwolken komen hoofdzakelijk boven de Noordpool en Zuidpool voor tijdens de winter en spelen een cruciale rol bij de vorming van het ozongat. Ze worden zichtbaar vlak voor zonsopkomst of net na zonsondergang, als het zonlicht door deze wolken scheert. Ze lichten daarbij op in allerlei pasteltinten, vandaar de verwijzing naar parelmoer. Omdat in de stratosfeer veel golven in de luchtstroming aanwezig zijn, zijn die golfbewegingen ook terug te zien in de parelmoerwolken, zoals goed te zien is op de foto's van Eerste Kerstdag uit het noorden van Nederland. 

KNMI weerballon

Af en toe beweegt koude stratosferische polaire lucht zich naar onze breedtegraden en dan kunnen die parelmoerwolken dus ook in Nederland te zien zijn. In 2016 was dat het geval begin februari, hoewel de foto's toen bij lange na niet zo spectaculair waren als de foto's van afgelopen week. Een in allerijl door het KNMI opgelaten weerballon laat zien dat de temperaturen zo rond 27 a 28 kilometer net koud genoeg waren voor de vorming van parelmoerwolken. In figuur 1 is te zien dat de stratosfeer begint rond 12 kilometer hoogte waar de temperatuur niet verder afneemt en de hoeveelheid ozon sterk toeneemt en dat de laagste temperaturen zich tussen 28 tot 30 kilometer hoogte bevinden.