Utrechtse Leersum getroffen door een valwind

Delen van Nederland hadden vrijdag 18 juni te maken met hevig noodweer. Met name Leersum, op de Utrechtse Heuvelrug, werd getroffen. Daar raakten door een valwind ('downburst') negen mensen gewond en naar schatting zijn tussen tien en twintig huizen voorlopig niet bewoonbaar. In het midden en noorden van het land gold code oranje vanwege de kans op zware onweersbuien.

Downburst 

Er werd gesproken over een mogelijke windhoos, maar uit onderzoek van het KNMI is gebleken dat we hier te maken hebben gehad met een ‘downburst’: een verschijnsel dat incidenteel in de zomer tijdens zware onweersbuien voorkomt. Een downburst, oftewel een valwind, ontstaat doordat de lucht door zeer zware regenval in een bui sterk afkoelt. Deze koude lucht valt vervolgens op het onderliggende aardoppervlak en dit zorgt voor zeer zware windstoten, tijdens een downburst kan de windsnelheid oplopen tot ver boven de 100 km/uur.

De schade die een downburst en een windhoos kunnen veroorzaken is vergelijkbaar, het patroon is echter afwijkend

De schade die de twee verschijnselen kunnen veroorzaken is vergelijkbaar, het patroon is echter afwijkend. Bij een windhoos is de schade geconcentreerd in een relatief smal, lang spoor en vallen de bomen door de draaibeweging binnen in de slurf verschillende kanten op. Ook zullen hier veelal dakpannen van de daken gerukt worden. Bij een downburst is er sprake van een breder gebied, waarin bovendien de veroorzaakte schade in min of meer één lijn ligt. Het feit dat er veel bomen gesneuveld zijn komt doordat in de zomer de wind meer grip heeft op de volle en natte bladerkruinen.

Noodweer heel lokaal

Code oranje was van kracht in heel het land, met uitzondering van het zuiden. In Zeeland, Noord-Brabant en Limburg gold code geel. Het noodweer was heel lokaal. Zo bleef in andere delen van de provincie Utrecht de zon schijnen en had het westen te maken met veel neerslag.

In het Utrechtse Leersum ontstonden er zeven gaslekken door omgevallen bomen. Ook Gelderland had te kampen met het noodweer. In Tiel raakte een bestuurder van een grote kraan gewond toen de kraan omwaaide. Op een andere plek  kwamen losgekomen dakdelen van een flat in omliggende tuinen. In Oosterwolde knakten vier elektriciteitsmasten, waardoor de bekabeling op huizen en straat kwam te liggen. Er raakte niemand gewond.

Vergelijkbare eerdere gebeurtenissen

Grootschalige schade zoals in Leersum lijkt op het noodweer 14 juni 2007 in Hoogeveen

Valwinden zijn niet onderzocht voor de KNMI’14-klimaatscenario’s. Daarnaast zijn er nauwelijks waarnemingen van valwinden. Wel zien we dat de intensiteit van extreme regenbuien in de zomer toeneemt. Ook onweer, hagel en windvlagen worden heviger. De gebeurtenis van de hoogspanningsmasten doet denken aan het noodweer in Vethuizen op 14 juli 2010. Grootschalige schade zoals in Leersum, met name de bomen door het hele dorp, lijkt op het noodweer 14 juni 2007 in Hoogeveen.