Warme winterweken

Het is winter, alleen zo voelt het niet. Het zachte weer ontregelt de natuur: bloembollen lopen uit, muggen worden uit hun winterslaap gewekt. Nog niet eerder kwam het kwik in De Bilt op oudjaarsdag uit boven de 14 graden. Dat lijkt heel uitzonderlijk. Toch is de afgelopen warme winterweek in het huidige klimaat niet zo zeldzaam meer.

Wereldwijde opwarming

De aarde is sinds 1900 gemiddeld ruim een graad warmer geworden. Ook Nederland warmt op, zoals te zien is op het klimaatdashboard. De gemiddelde wintertemperatuur in De Bilt is nu ruim 2 graden hoger dan in 1900, 4,7 graden nu tegen 2,6 graden toen (figuur 1). Zonder vergaande klimaatmaatregelen houden we in de KNMI-klimaatscenario’s rekening met een stijging tot maar liefst 7,5 graden rond 2085.

Aantal warme winterweken neemt snel toe

Met de stijging van de gemiddelde wintertemperatuur neemt ook de kans op warme winterweken toe. Dat is duidelijk te zien als we de temperatuur in De Bilt bekijken van de warmste week in de winter sinds 1901 (figuur 2). De eerste winter met een warme week die gemiddeld boven de 10 graden uitkwam was 1986. De huidige winter is inmiddels de negende winter met zo’n warme week (11,1 graden gemiddeld tussen 28 december 2021 en 3 januari 2022). Het weekgemiddelde warmterecord staat op 12 graden, in de winter van 2016. 

Grote jaar-op-jaar variatie door de wind

De variaties van jaar-op-jaar in de temperatuur van de warmste week van de winter is groot (figuur 2). Bleef de warmste winterweek in 2006 nog steken op 5,9 graden, een jaar later werd het maar liefst gemiddeld 10 graden in de warmste winterweek. De oorzaak is de wind. Het wordt warm in de winter in Nederland als er vanuit het zuidwesten in rap tempo relatief warme lucht wordt aangevoerd, zoals rond de afgelopen jaarwisseling (figuur 3). Bij een stevige zuidwestenwind heeft de aangevoerde lucht geen tijd om onderweg af te koelen en wordt de koude lucht aan de grond goed met de warmere lucht bovenin gemengd. Als een dergelijk windpatroon niet optreedt in een winter, blijft een warme winterweek uit. En omdat de wind zo variabel is, is de variatie in warmste winterweken zo groot.

Winterweken boven 10 graden zijn al heel normaal

De kans op een warme winterweek boven de 10 graden was vóór 1950 vrijwel nul (figuur 2). Rond 1980 is de kans al eens in de 15 jaar (tussen 10 en 40 jaar) en rond 2010 is deze opgelopen tot eens in de 5 jaar (tussen 3 en 11 jaar). In het huidige klimaat kunnen we al iedere 2 jaar een warme week boven de 10 graden verwachten (tussen 1,5 en 4,5 jaar). Daarmee is zo’n warme winterweek een heel normaal verschijnsel geworden. Gunstig voor de gasrekening, minder goed nieuws voor de natuur.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten

Dit is het 400e klimaatbericht. In april 2017 zijn we gestart met klimaatberichten naast onze weerberichten. Alle KNMI-klimaatberichten zijn terug te lezen in dit overzicht.