50 jaar sinds dodelijkste orkaan

Deze maand is het 50 jaar geleden dat orkaan Bhola een van ’s werelds dodelijkste natuurrampen veroorzaakte in Oost-Pakistan (nu Bangladesh) en West-Bengalen (India). Sindsdien zijn op internationaal niveau waarschuwingen en noodhulp sterk verbeterd.

Gebrek aan informatie en handelen

De ontwikkeling van Bhola werd gevolgd met een Amerikaanse satelliet die één keer per dag de Golf van Bengalen passeerde. Op 9 november 1970 meldde het Indiase Meteorologische Instituut het ontstaan van een nieuwe storm, in die tijd nog naamloos. Ze ontvingen ook de windwaarnemingen van schepen in de buurt van Bhola. Wat er precies naar het weerbureau van Oost-Pakistan is gecommuniceerd is onduidelijk. Op 12 november raast de cycloon langs de kust (cycloon is een ander woord voor orkaan), met de kracht van een categorie 3 (van 5) orkaan met windstoten van 240 kilometer per uur (figuur 1 en 2). Door de moeilijke politieke situatie werd Oost-Pakistan niet of te laat gewaarschuwd en ook reddingsoperaties kwamen daar traag op gang. Het geschatte aantal doden ligt tussen 300.000 en 500.000, voornamelijk door het overstromen van de Gangesdelta.

40 jaar Tropical Cyclone Programme van de WMO

Rond 1970 waren er al waarneem- en waarschuwingsprojecten voor cyclonen, al verliep de uitvoering hiervan traag. Bhola heeft dit versneld, niet alleen bij de Verenigde Naties maar ook bijvoorbeeld bij het Rode Kruis en de Rode Halve Maan (IFRC). Het huidige waarschuwingsprogramma van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) is in 1980 tot stand gekomen. Figuur 3 laat zien dat de wereld is verdeeld in verschillende regio’s waarin Tropical Cyclone Centres en nationale weerbureau’s samenwerken. Het KNMI heeft bijvoorbeeld voor Bonaire, St. Eustatius en Saba contact met het regionale centrum in Miami. Tegenwoordig worden vooral verwachtingen van de impact van het weer verder ontwikkeld.

Grotere kwetsbaarheid voor cyclonen

Bangladesh heeft sinds zijn oprichting snel verbeteringen doorgevoerd. Bij een zwaardere cycloon in 1991 werden inwoners 2-3 dagen tevoren gewaarschuwd en lag het sterftecijfer veel lager. De laaggelegen Gangesdelta is een van de gevoeligste gebieden voor zeespiegelstijging. Er komen ook overstromingen voor door moessonregens en zware sneeuwsmelt uit het Himalayagebergte. Klimaatverandering, zeespiegelstijging, bevolkingsgroei en verstedelijking veroorzaken wereldwijd een grotere kwetsbaarheid voor cyclonen. Volgens recent onderzoek komen orkanen in een warmer klimaat verder landinwaarts.

 

KNMI-klimaatbericht door Anika Hoekstra