Boren naar ijs van 1,5 miljoen jaar oud

Om meer inzicht te krijgen in hoe uitzonderlijk de huidige veranderingen in het klimaat zijn, is het belangrijk om het historische natuurlijke verloop van het klimaat zo goed mogelijk in kaart te brengen. Instrumentele metingen gaan over het algemeen niet verder terug dan een paar eeuwen. Maar inmiddels zijn er een flink aantal technieken ontwikkeld om het zogenoemde paleo-klimaat terug te herleiden uit de (zee)bodem, rotsmassa's of koralen. Weinig daarvan gaan echter zo ver terug als de ijsboringen in de poolgebieden. Nu zijn er plannen om met een nieuwe ijsboring nog verder terug te gaan in de tijd.

IJsboringen

Omdat de gletsjers en ijskappen zijn opgebouwd uit de onder (grote) druk verijsde lagen van opeengehoopte sneeuw, bevindt het oudste ijs zich in de diepste en onderste lagen. Omdat het ijs in de poolkappen al ontzettend lang bestaat en nauwelijks beweegt, is het oudste ijs op bepaalde locaties nabij de bodem naar schatting meer dan een miljoen jaar oud. Het is dan ook dit ijs dat onderzoekers graag naar boven willen halen met een ijsboring.

Bij een ijsboring worden stukken van de ijskern omhoog gehaald, waarna luchtbelletjes in het ijs kunnen worden geanalyseerd op diverse stoffen, zoals CO2, en isotopen. Uit de samenstelling van deze oeroude lucht kunnen vervolgens karakteristieken van het toenmalige klimaat worden afgeleid.

Nog ouder ijs

De tot nu toe diepste boring vond plaats tussen 1996 en 2004, waarbij onderzoekers van het EPICA project (European Project for Ice Coring in Antarctica) bij het Concordia Station op Antarctica tot een diepte van 3270 meter boorden. De universiteit van Bern kon daarmee het verloop van de CO2-concentratie in de atmosfeer reconstrueren tot 800.000 jaar geleden, een record dat nog steeds staat.

Nu zijn er echter serieuze plannen om aanzienlijk ouder ijs aan te boren tijdens een vervolgproject Beyond EPICA – Oldest Ice, op een locatie niet ver van het Concordia Station. Als het project wordt goedgekeurd door de EU kunnen de boringen in november 2021 beginnen. De verwachting is dat binnen drie jaar een diepte van 2730 meter wordt bereikt, waarmee ijs kan wordt aangeboord dat naar schatting 1,5 miljoen jaar oud is! De hoop is dat onderzoekers daarmee onder andere beter inzicht zullen krijgen in de periode voor circa 700.000 jaar geleden, waarin ijstijden elkaar veel sneller opvolgden dan in de recentere periode.

KNMI-klimaatbericht door Yorick de Wijs