Klimaatbericht

Broeikasgas methaan verraadt zijn bron

08 november 2017

Methaan is na CO2 het belangrijkste broeikasgas dat bijdraagt aan het versterkte broeikaseffect. Dat de hoeveelheid methaan in de atmosfeer toeneemt, blijkt vooral te komen door meer veeteelt. Klimaatschommelingen in de tropen zijn waarschijnlijk verantwoordelijk voor de grote variatie in de toename van methaan over de laatste dertig jaar.

Drie vormen van methaan

Methaan komt in de atmosfeer in ruwweg drie vormen voor: fossiel, pyrogeen en  biogeen. Fossiel methaan kennen we als aardgas, pyrogeen methaan komt vrij bij veenbranden, en biogeen methaan is van biologische oorsprong.  Door de verhouding van verschillende koolstofisotopen (koolstofatomen met verschillende massa’s) tussen de methaanmoleculen in de lucht te meten, kan de bijdrage van de verschillende bronnen worden bepaald. Uit metingen blijkt dat de laatste tien jaar vooral biogeen methaan toeneemt.

Biogeen methaan

Biogeen methaan kennen we als de gasbubbeltjes die uit de veenbodem opborrelen in een Drents meertje. Ook biogas uit afval of mest is biogeen methaan. Permafrost en de oceaanbodem bevatten eveneens veel biogeen methaan, de laatste in de vorm van methaanijs (hydraten). Biogeen methaan komt vrij door methaan producerende microben bij rottingsprocessen onder zuurstofarme omstandigheden: in een stilstaand veenmeertje, een afvalberg of een ondergelopen rijstveld.  De meeste methaan in de atmosfeer is biogeen van aard (rond de 70 procent) . Fossiel methaan is goed voor 25 procent en pyrogeen methaan voor 5 procent.

Veeteelt

De belangrijkste bron van biogeen methaan is echter het boeren van koeien. Het aantal koeien wereldwijd wordt geschat op rond de 1,5 miljard. Dat wil zeggen, er is nu ongeveer 1 koe per 5 mensen op de wereld. Traditioneel zijn er altijd al veel koeien in India, maar recent zijn er ook veel koeien bijgekomen in Latijns Amerika en in delen van Afrika (figuur 1). Ook ander vee dan koeien draagt bij aan de totale methaanuitstoot van de veeteelt, vooral via de mest.

Klimaatschommelingen

Biogeen methaan komt ook vrij in natte veengebieden in de tropen. De mate waarin verschilt sterk van jaar tot jaar, vooral door grote variaties in de neerslag. Deze klimaatschommelingen verklaren waarschijnlijk waarom de hoeveelheid methaan de laatste dertig jaar met wisselende snelheid toeneemt (figuur 2). Met het recent gelanceerde satellietinstrument TROPOMI worden de verdere veranderingen in de bronnen van methaan door onder andere het KNMI nader in kaart gebracht.

KNMI-klimaatbericht door Michiel van Weele

Figuur 1. De verdeling van de methaanuitstoot door veeteelt in de wereld. (Bron: Wolf et al.)
Figuur 1. De verdeling van de methaanuitstoot door veeteelt in de wereld. (Bron: Wolf et al.)
Figuur 2. De wisselende toename van de hoeveelheid methaan in de atmosfeer sinds 1984. (Bron: NOAA)
Figuur 2. De wisselende toename van de hoeveelheid methaan in de atmosfeer sinds 1984. (Bron: NOAA)

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Waarom viel er de afgelopen dagen zoveel regen in Spanje?

    Afgelopen woensdag 29 oktober werd Spanje getroffen door de zwaarste overstroming van deze eeuw. ...

    01 november 2024 - Klimaatbericht
  2. Zachte, droge oktobermaand met zonnige perioden

    Oktober was een zachte maand, met een gemiddelde temperatuur van 12.1°C tegen een langjarig gemid...

    31 oktober 2024 - Nieuwsbericht
  3. 10 jaar klimaatattributie door World Weather Attribution

    Ter gelegenheid van het 10 jarig jubileum is vandaag een rapport van World Weather Attribution (W...

    31 oktober 2024 - Klimaatbericht
  4. Hoe temmen we de toename van methaan?

    De snelle opwarming van het klimaat wordt veroorzaakt door broeikasgassen waarvan CO2 het meest b...

    30 oktober 2024 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten