Droogte verschuift poolwaarts

De opwarming van de aarde zorgt voor een verschuiving van de gemiddelde westenwinden richting de polen. Dit heeft gevolgen voor de wereldwijde verdeling van regen en verdamping. Droge gebieden breiden daardoor poolwaarts uit.

De Hadley circulatie

Gemiddeld genomen stijgt lucht op in de tropen en stroomt op 10-16 kilometer hoogte poolwaarts. Door de draaiing van de aarde ontstaan in deze uitstroom krachtige westenwinden, ook wel straalstromen genoemd, die rond 30 graden noord en zuid maximale windkracht bereiken (figuur 1). In de straalstroom ontstaan stormen. Deze gaan gepaard met regen en brengen de westenwinden tot op de grond. Ten zuiden van de straalstroom (op het zuidelijk halfrond ten noorden) daalt de lucht, stroomt aan de grond terug richting de tropen en sluit zo een kringloop die de Hadley circulatie genoemd wordt. In de terugstroom ontstaan door de draaiing van de aarde oostenwinden, ook wel passaatwinden genoemd.

Droogte door dalende lucht

De dalende luchtmassa’s warmen op doordat de druk toeneemt, zoals de lucht in een fietspomp opwarmt door samenpersing. De relatieve vochtigheid neemt hierdoor af. Droge lucht, weinig bewolking en dus veel zon en krachtige passaatwinden zorgen voor weinig regen en veel verdamping. Dit is de reden dat in de subtropen hete, droge woestijngebieden voorkomen (figuur 2).

Oorzaak verschuiving

Uit satellietwaarnemingen blijkt dat de dalende tak van de Hadley cel sinds 1980 meer dan 200 kilometer richting de polen is opgeschoven (figuur 3). Uit berekeningen met klimaatmodellen blijkt dit deels samen te hangen met de opwarming van de aarde. De atmosfeer wordt in de gebieden waar de stormen ontstaan stabieler. Stormen ontstaan daardoor op steeds hogere breedtes. Dit verklaart iets minder dan de helft van het waargenomen opschuiving van de westenwinden, de dalende tak van de Hadley cel en bijbehorende droge gebieden. De andere helft hangt samen met natuurlijke fluctuaties in het klimaat.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten