Eindelijk ijskoud

Felle zon, een strakblauwe lucht en een bijtend schrale noordoostenwind. Dit type weer brengt Nederland zijn koudste winterdagen. De dagen waar schaatsend Nederland ieder jaar op wacht. Maar door de opwarming van de aarde duurt dit wachten steeds langer.

Transportkou

Na een uitermate grauwe en grijze start, gedomineerd door westenwind en lagedrukgebieden, laat de winter zich nu van zijn meest zonnige en koude kant zien. Een hogedrukgebied heeft zich genesteld boven Scandinavië (figuur 1, linkerdeel). Optimaal om via de wet van Buys Ballot een noordoostelijke stroming op te zetten en koude lucht vanuit het noordpoolgebied richting Nederland te sturen. Transportkou noemen we dat. Samen met de nachtelijke uitstraling wordt het flink koud. Matige, lokaal strenge vorst. In een groot deel van Europa is het koud terwijl het op de Noordpool juist erg zacht is voor de tijd van het jaar door aanvoer van warme vochtige lucht vanaf de Atlantische Oceaan (figuur 1, rechterdeel).

Koudegolven warmen op

Door de opwarming van de aarde neemt de kans op langdurige kou af. Iets anders geformuleerd zien we dat de temperatuur van de koudste vijf opeenvolgende dagen de afgelopen eeuw toegenomen is met ongeveer twee graden (figuur 2). Deze toename is nog klein ten opzichte van de jaar-op-jaar variaties van wel tien graden. Koudegolven komen nog steeds voor, maar zijn zeldzamer. Een week zoals deze komt nu gemiddeld eens per drie jaar voor. Niet echt zeldzaam dus. Maar rond 1900 was dat twee keer zo vaak.

Februari

De kou is laat deze winter. Ook dit is niet zeldzaam. Februari is nog een echte wintermaand. De koudste maand ooit gemeten in Nederland was februari 1956. De laatste keer dat de Elfstedentocht werd verreden in februari was op 26 februari 1986. Toen was het in aanloop wel een stuk langer koud (figuur 3).

KNMI-klimaatbericht door Hylke de Vries en Geert Jan van Oldenborgh