In de herfst is overdag de zon de baas, ’s nachts de zee

De gemiddelde temperatuurverdeling in Nederland wordt vooral bepaald door de zon en de zee. Grofweg geldt hoe zuidelijker hoe meer zon en hoe hoger de temperatuur, en hoe dichter bij zee hoe hoger de temperatuur in de winter en hoe lager de temperatuur in de zomer. Maar hoe is de temperatuurverdeling ’s nachts als er geen zon is, in vergelijking met overdag? We gaan dit na voor de herfst en zien dat er in de temperatuurverdeling grote verschillen bestaan tussen dag en nacht.

Verschil tussen dag en nacht

De maximumtemperatuur is een goede maat voor de temperatuur overdag, de minimumtemperatuur voor ‘s nachts. De verdeling van de gemiddelde maximumtemperatuur in de herfst verschilt sterk van de gemiddelde minimumtemperatuur (figuur 1). De isothermen (lijnen van gelijke temperatuur) staan bijna loodrecht op elkaar: overdag neemt de temperatuur af van zuid naar noord, terwijl ’s nachts de temperatuur afneemt van west naar oost. Dit verschil is het grootst in de herfst. In de lente en de zomer is er nauwelijks verschil in de richting van de isothermen tussen overdag en ‘s nachts, in de winter is er wel verschil maar beduidend minder dan in de herfst.

Overdag de zon, ’s nachts de zee

Overdag lijkt de verdeling van de temperatuur sterk op die van de zonnestraling (figuur 2). Kennelijk wordt in de herfst de temperatuur overdag vooral bepaald door de zon: hoe zuidelijker hoe warmer. ’s Nachts is de invloed van de zon geheel verdwenen, en wordt de temperatuur door de zee bepaald: hoe dichter bij de zee hoe warmer. 

De zee heeft de overhand

De verdeling van de etmaalgemiddelde temperatuur (figuur 3) lijkt vooral op die van de temperatuur ’s nachts, met de hoogste waarde bij de kust en lagere waarden landinwaarts. Dat komt doordat de oost-west verschillen in de nachttemperatuur groter zijn dan de noord-zuid verschillen in de dagtemperatuur (ongeveer twee keer zo groot, zie figuur 1). De zee maakt in de herfst dus meer verschil dan de zon, behalve overdag, dan is de zon de baas.

KNMI-klimaatbericht door Peter Siegmund