Noordzeekust
Foto: Ruben IJpelaar

Noordzee als warmtebatterij voor najaarsbuien

21 september 2021

Natte voeten op het strand op een mooie nazomermiddag half september…iedereen die dat ervaart merkt hoe lekker warm dit water nog aanvoelt! De energie van de zon die in de zomer als warmte in het Noordzeewater wordt opgeslagen, verwarmt in het najaar niet alleen de voeten, maar levert bij westenwind ook de voeding voor intense regenbuien in de kuststrook. Hoe warmer het water, des te intenser deze buien. De opwarming van de Noordzee door klimaatverandering veroorzaakt nu al extremere buien, een trend die zich de komende decennia naar verwachting zal voortzetten.

Warm kustwater in najaar

De oceaan op het noordelijk halfrond warmt ieder jaar door de jaarlijkse variatie in  zonnestraling geleidelijk op in de lente en zomer en transporteert deze warmte via o.a. de Golfstroom naar onze regio. Ook warmt de zon de Noordzee lokaal op en stroomt warm rivierwater vanaf het land de Noordzee in. Omdat de warmtecapaciteit van water groot is en golven en wind de warmte over enkele tientallen meters diepte doormengen, bereikt de Noordzee haar hoogste temperatuur niet al in juni als de zon het hoogste staat, maar pas in augustus.  Alles bij elkaar zorgt dit in de herfst voor een relatief warme strook water langs de kust en in de binnenwateren zoals het IJsselmeer (figuur 1).  

In de herfst valt de meeste neerslag aan de kust  

Hoe warmer het water, hoe meer water er verdampt dat bij een westenwind met name in de kuststrook als regen op het land valt. In de herfstmaanden valt er in de kuststrook tot 40% meer neerslag dan het landelijk gemiddelde (figuur 2). Per graad warmer water neemt de verdamping boven zee onder gunstige atmosferische condities met zo’n 20 millimeter per maand toe. Hoeveel daarvan in de kuststrook valt, hangt ook af van het temperatuurverschil tussen land en zee. Het kusteffect is het grootst in oktober als de Noordzee gemiddeld 4 graden warmer is dan het land (figuur 2).

Opwarming Noordzee zorgt voor toename neerslag

Door klimaatverandering is de Noordzee sinds 1950 met ruim één graad opgewarmd (figuur 3). Ook is de jaarlijkse neerslag toegenomen. Hoe dichter bij de kust, des te groter is de jaarlijkse neerslagtoename, oplopend tot gemiddeld zo’n 25% aan de kust tussen 1951 en 2009 (figuur 3). Dit blijkt uit een analyse van de verandering in neerslag gemeten op de KNMI-neerslagstations. Met het oplopen van de gemiddelde neerslag is ook de intensiteit van zware buien toegenomen. Zolang de broeikasgasconcentraties blijven stijgen en het water van de Noordzee steeds warmer wordt, moeten we met name in het najaar in het kustgebied rekening houden met zwaardere neerslag.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten en Ruben IJpelaar
 

Actuele temperatuurverdeling Noordzee en de gemiddelde jaarlijkse gang in temperatuur
Figuur 1. (links) Satellietmeting watertemperatuur Noordzee en grote binnenwateren op 8 september 2021. (rechts) Jaarlijkse gang van de temperatuur en de verwarming van de Noordzee (bron: EUMETSAT OFISAF / KNMI / Dieterich e.a. 2019) ).
Neerslagverdeling in de herfst en relatie kustneerslag en zee-land temperatuurverschil
Figuur 2. (links) Gemiddelde neerslag op weerstations in de herfst tussen 1980-2010. (rechts) Relatie tussen het verschil in neerslag aan de kust en in het binnenland en temperatuurverschil tussen de Noordzee en het land. Bron: Attema en Lenderink, 2014.
Temperatuurverandering Europese zeeën en neerslagverandering op Nederlandse neerslagstations sinds 1951
Figuur 3. (links) Temperatuurverloop van Europese zeegebieden als afwijking van het 1981-2010 gemiddelde. (rechts) Neerslagverandering op Nederlandse weerstations sinds 1951 als functie van de afstand tot de kust. Bron: Daniels e.a. 2013, Int. J. Clim.

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. KNMI klimaatgedicht

    KNMI klimaatgedicht 2024

    05 december 2024 - Klimaatbericht
  2. Nieuwe weersatelliet nu actief

    De nieuwe weersatelliet Meteosat 12 is vanaf vandaag operationeel. Deze satelliet is de eerste va...

    04 december 2024 - Nieuwsbericht
  3. Ellen Verolme vanaf 1 februari directeur bij het KNMI

    Ellen Verolme start 1 februari 2025 als directeur bij het Koninklijk Nederlands Meteorologisch In...

    03 december 2024 - Nieuwsbericht
  4. Orkaanseizoen 2024: druk, met een bijzondere stilte

    Op 30 november is het Atlantische orkaanseizoen officieel afgesloten. Dit jaar is het seizoen bij...

    02 december 2024 - Nieuwsbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten