Het kan vriezen, het kan dooien

Speculaties over de komende winter doen volop de ronde.Zo voorspelt de Engelse krant Daily Express voor het zevende jaar op rij dat de winter extreem streng wordt. Ook serieuzere publicaties wagen zich soms aan voorspellingen. De wetenschappelijke feiten vertellen echter dat het in november nog niet mogelijk is om een strenge winter in Europa te voorzien. Vooralsnog kan het dus vriezen of dooien de komende maanden.

Wind bepaalt het weer

Een strenge winter gaat in Nederland gepaard met wind uit noordelijke en oostelijke richtingen. De verwachtingen van de wind en dus temperatuur zijn redelijk nauwkeurig voor de eerste dagen. Een periode van oostenwind zien we tegenwoordig soms zelfs tien dagen van te voren aankomen. Maar langer dan twee weken vooruit zijn de verwachtingen van de huidige weermodellen niet meer betrouwbaar (figuur 1).

Kansen op koud weer

Wel kunnen we iets zeggen over de kans op een koude periode door in het verleden te tellen hoe vaak deze zijn opgetreden. Dit heet de klimatologische kans. Door de opwarming van de aarde neemt deze kans af (figuur 2). Zo was het aantal ijsdagen (maximum temperatuur onder nul) in 1951-1980 nog gemiddeld elf per jaar, in 1981-2010 was dat al afgenomen tot acht en nu is het aantal ongeveer zes per jaar. Dit is een gemiddelde: zowel veel zachtere als veel strengere winters zijn mogelijk.

Basis voor seizoensverwachtingen

Soms is het mogelijk om een verwachting te maken voor het komend seizoen die nauwkeuriger is dan de klimatologie. Zo veroorzaken de variaties in de temperatuur van de Stille Oceaan die met El Niño samenhangen in grote delen van de wereld afwijkingen in het normale weer. Weermodellen geven aan dat door El Niño de kans op een milde winter in het noorden van de Verenigde Staten dit jaar groter is dan normaal. In Europa is de invloed van El Niño te klein om zinvolle verwachtingen op te baseren.

Winterverwachting Europa

Andere factoren die winterverwachtingen voor Europa mogelijk zouden kunnen maken zijn zonnevlekken, sneeuw in Rusland en ijs in het noordpoolgebied. Een analyse van lange waarnemingsreeksen laat echter geen significante invloed zien op ons winterweer.

Er is nog hoop

Een recente ontwikkeling is dat weermodellen de kans op afwijkingen in het normale windpatroon boven het winters Noord-Atlantische gebied nu al in november redelijk goed kunnen aangeven. Het is echter nog niet duidelijk hoe dat zich vertaalt naar bruikbare verwachtingen voor de wintertemperatuur in Nederland.

KNMI klimaatbericht door Frank Selten en Geert Jan van Oldenborgh