Het einde van het jaar 2023 nadert en op het gebied van weer en klimaat was het wederom een jaar vol extremen en records. Dit jaar is op weg om wereldwijd het warmste jaar ooit gemeten te worden. Dat blijkt uit het voorlopige rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie over de staat van het wereldwijde klimaat in 2023. Uit gegevens tot eind oktober blijkt dat het jaar ongeveer 1,4 graden boven het gemiddelde van de pre-industriële periode 1850-1900 lag. Verder was de zeewatertemperatuur recordhoog en was de omvang van het Antarctisch zee-ijs recordlaag. Niet alleen de fysische factoren, maar ook de bijkomende sociaaleconomische gevolgen worden in het rapport onder de loep genomen.
De uitstoot van broeikasgassen en dus de stijgende concentraties in de atmosfeer van bijvoorbeeld CO2, CH4 en N2O liggen ten grondslag aan ons veranderende klimaat. Dit versterkte broeikaseffect verstoort de natuurlijke stralingsbalans en veroorzaakt zo de wereldwijde opwarming. Waarnemingen van de concentratie van deze drie belangrijke broeikasgassen laten recordwaarden zien voor het jaar 2022 en real-time data duiden bovendien vooralsnog op een verdere stijging.
Het zal je niet verbazen dat de temperaturen hierop reageren. Het jaar 2023 heeft (tot oktober) een afwijking van de oppervlaktetemperatuur van zo'n 1,4 graden boven het gemiddelde van de pre-industriële periode 1850-1900. Ook vergeleken met het recente klimaatgemiddelde van 1991-2020 kleurt 2023 aardig rood (afbeelding 1). Noemenswaardig is bovendien dat de afgelopen negen jaar wereldwijd de warmste negen jaren ooit gemeten waren. De maand juli was verder de warmste maand ooit gemeten en het recente 10-jarig gemiddelde was de warmste 10-jarige periode ooit gemeten. Dat onze planeet opwarmt, is een feit.
Ook onze oceanen absorberen een grote hoeveelheid warmte. En dat is maar goed ook, want deze bufferende werking door de oceanen is cruciaal voor ons klimaatsysteem. Echter, ook op dit vlak worden records gemeten. Zo heeft de gemiddelde warmte-inhoud van de oceanen (in de bovenste 2 kilometer) het hoogste niveau bereikt in 2022, het laatste jaar van volledige data van de 65-jarige waarneemperiode (afbeelding 2).
Deze opgenomen warmte zal, samen met het smelten van ijs op het land, de zeespiegel mondiaal verder doen stijgen. Ook dit jaar zijn er recordwaarden gemeten. Bovendien is de snelheid van de stijging van het wereldwijd gemiddelde zeeniveau van de afgelopen tien jaar meer dan twee keer de snelheid van de eerste decennium van waarnemingen (1993-2002). Zowel de toegenomen temperatuur als deze snelle toename van de zeespiegel zijn ook gedeeltelijk te wijten aan de volledig ontwikkelde El Niño tijdens het afgelopen jaar.
De oceanen zelf ondervinden duidelijk ecologische gevolgen door de opwarming, maar ook door de opname van kooldioxide. Dit laatste leidt tot verzuring van de oceanen, waardoor het ecosysteem en de leefomgeving van organismen, maar ook de mens die hiervan afhankelijk is voor zijn levensonderhoud, het steeds moeilijker krijgen.
Als we vervolgens niet naar water in vloeibare vorm, maar naar water in vaste vorm kijken, zien we ook extremen dit jaar. De cryosfeer, het gebied op aarde waar water voorkomt in vaste vorm (gletsjers, ijskappen, zee-ijs, permafrost), neemt in rap tempo in volume af. Gletsjers in het westen van Noord-Amerika, maar ook in de Alpen, hebben een extreem smeltseizoen achter de rug. In Zwitserland verloren gletsjers in de afgelopen twee jaar 10 procent van het resterende volume.
De omvang van het zee-ijs in het Noordpoolgebied bleef in 2023 ruim onder normaal, met een jaarlijks maximum en minimum van respectievelijk de vijfde en de zesde laagste in 45 jaar. De omvang van het Antarctische zee-ijs bereikte dit jaar een laagterecord (sinds 1979). De ijsmassa lag vanaf juni op een recordlaag niveau, en het jaarlijkse maximum in september lag ver onder het vorige recordlage niveau (afbeelding 3).
Extreem weer had in 2023 verspreid over de wereld grote gevolgen voor alle bewoonde continenten. Overstromingen, extreme hitte en droogte en de daarmee samenhangende bosbranden vormden grote uitdagingen voor het menselijk welzijn. Een voorbeeld van extreem weer in 2023 was bijvoorbeeld medicane Daniël met onder andere in Griekenland, delen van Turkije en Libië enorme overstromingen en catastrofale gevolgen, waarvan aangetoond is dat deze extreme neerslag heviger is geworden door het veranderende klimaat.
Andere voorbeelden van extreem weer dit jaar waren orkaan Freddy die een van de langst levende tropische cyclonen wereldwijd ooit was, en orkaan Mocha die een van de zwaarste ooit waargenomen was in de Golf van Bengalen, in de Indische Oceaan. Naast tropische stormen waren er ook langdurige, intense hittegolven en enorme bosbranden, onder andere in Griekenland, Canada en Hawaï.
Met een veranderend klimaat worden extremen nóg extremer. Ons milieu en de water- en voedselzekerheid komen daarmee verder onder druk te staan. Het klimaat van de toekomst zal afhangen van de keuzes die we nu maken.
In het artikel van de WMO staat nog veel meer informatie wat betreft de status van het mondiale klimaat. Actuele informatie van het KNMI over het Nederlandse klimaat is te vinden op de overzichtspagina klimaat, in het klimaatdashboard en de wekelijkse klimaatberichten.
Benieuwd naar het weer in 2023 in Nederland en hoe dat samenhangt met klimaatverandering in de rest van de wereld? In de laatste week van januari 2023 brengen we De staat van ons klimaat uit.
Zaterdag viert Koning Willem-Alexander zijn 57ste verjaardag. Hoe is het klimaat tijdens zijn lev...
24 april 2024 - KlimaatberichtHet jaar 2023 was – wederom – een jaar vol extremen in Europa; één van de natste jaren in de meti...
22 april 2024 - KlimaatberichtWereldwijd warmt het klimaat op doordat de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer steeds verd...
17 april 2024 - KlimaatberichtAlle regen in een jaar opgeteld bedekt Nederland gemiddeld met een laag water van 85 centimeter. ...
15 april 2024 - Klimaatbericht