Kans op windstil winterweer lijkt toe te nemen

Nederland had in december 2016 onder invloed van hogedruk gebieden vaak weinig wind, net als grote delen van Noordwest-Europa. In een vandaag verschenen onderzoek laten we zien dat de kans op dergelijk windstil winterweer lijkt toe te nemen. Het is nog niet duidelijk hoeveel van deze toename komt door de opwarming van de aarde en hoeveel door de verandering in ruwheid van het landschap door bebossing en bebouwing.

Luchtverontreiniging

In december 2016 werd ernstige luchtvervuiling gemeten in Noordwest-Europa (Figuur 1). In Parijs werden op 6 dagen beperkingen opgelegd aan het verkeer. Het stabiele en rustige winterweer beperkte de verspreiding en verdunning van de uitgestoten verbrandingsgassen en fijnstof.

Windwaarnemingen

We zien een duidelijke afname van de windsnelheid in de minst winderige wintermaand in de waarnemingen sinds 1975 (Figuur 2). Anders gezegd, de kans op een wintermaand met windstil weer is aan het toenemen. Pas als we de oorzaak begrijpen, kunnen we een verwachting geven voor toekomstige kansen op windstille wintermaanden.

Oorzaak grotere kans windstil weer

Kansen op windstil weer nemen toe als hogedrukgebieden hier 's winters vaker voorkomen. Uit luchtdruk waarnemingen blijken hogedrukgebieden echter niet talrijker te worden. Blijft over dat kans op windstil weer toeneemt als bebouwing en bebossing toeneemt, waardoor de wind door wrijving meer geremd wordt. Ook het stabieler worden van de atmosfeer door het versterkte broeikaseffect doet de wind afnemen. Hierdoor mengen de krachtige winden uit de bovenlucht namelijk minder makkelijk naar de grond.

Berekeningen met klimaatmodellen

Uit analyses van berekeningen met het KNMI klimaatmodel RACMO leiden we af dat toenemende concentraties broeikasgassen de kans op windstil winterweer inderdaad doet toenemen door een stabieler worden van de atmosfeer. In de berekeningen is de kans op een windstille maand als december 2016 over 50 jaar bijna 2 keer zo groot als nu (Figuur 3). In deze berekeningen is het effect van toenemende bebouwing en bebossing nog niet meegenomen.

Meer onderzoek nodig

Niet alle klimaatmodellen die we in ons onderzoek hebben gebruikt bevestigen de berekeningen met RACMO. Ook het effect van toenemende bebouwing en bebossing moet nog worden onderzocht. Pas dan kennen we de precieze verklaring voor de waargenomen toenemende kans op windstil winterweer. En kunnen we aangeven of we ook in de toekomst vaker windstil winterweer kunnen verwachten.

KNMI-klimaatbericht door Geert Jan van Oldenborgh