Nationaal kouderecord bestaat 80 jaar

Vandaag 80 jaar geleden werd de laagste temperatuur ooit in Nederland gemeten. Op 27 januari 1942 werd het in Winterswijk -27,4 °C. De kans om nogmaals zo’n lage temperatuur te meten in het warmere klimaat van nu is vier keer zo klein geworden en komt naar verwachting nu slechts eens in de 1600 jaar voor. Het is dus heel onwaarschijnlijk dat dit record nog verbroken gaat worden.

Kouderecords Winterswijk en De Bilt

De metingen in Winterswijk zijn gedaan in de periode 1894-1990. Om de herhalingstijd van de recordlage temperatuur ook voor het huidige klimaat te kunnen bepalen, gebruiken we hiervoor de meetreeks van De Bilt van 1901 tot en met 2021. De laagste temperatuur ooit gemeten in De Bilt was eveneens op 27 januari 1942, -24,7 °C (figuur 1).

Op weerstation Winterswijk werd drie keer per dag de temperatuur afgelezen door een waarnemer van het KNMI

Weerstation Winterswijk was een zogeheten termijnstation. Op dit soort stations werd drie keer per dag de temperatuur afgelezen. Dit werd gedaan met een kwikthermometer door waarnemers die daartoe door het KNMI waren aangesteld. De recordlage -27,4 °C werd afgelezen om 8.00 uur ‘s-ochtends. Het betreft de minimumtemperatuur op 1,5 meter hoogte, ergens opgetreden tussen de voorlaatste aflezing om 19:00 uur in de avond daarvoor en de aflezing om 8:00 uur ‘s ochtends. De wind die nacht was zwak, 1 Beaufort, en kwam uit uiteenlopende richtingen. Het is dus niet bekend op welk tijdstip die nacht het kouderecord precies is opgetreden.

Duitsland nog kouder

Uit de kaart van de minimumtemperatuur op 27 januari 1942 blijkt dat het koudste deel van Nederland inderdaad rond Winterswijk lag (figuur 2). In delen van Duitsland was het nog enkele graden kouder. In Eslohe, Sauerland, werd het -31,2 °C, ook daar de laagste temperatuur ooit gemeten.

Toekomstbestendig record

Een koude dag in De Bilt is nu ongeveer 2 °C warmer dan toen

Een temperatuur van -24,7 °C in De Bilt komt in het huidige klimaat ongeveer eens in de 1600 jaar voor. In 1942, toen de wereldgemiddelde temperatuur 0,8 °C lager was dan nu, kwam deze temperatuur ongeveer eens in de 400 jaar voor (figuur 3). Een koude dag in De Bilt is nu ongeveer 2 °C warmer dan toen. Voor de recordlage -27,4 °C in Winterswijk verwachten we vergelijkbare herhalingstijden en trend. Dat het kouderecord van Winterswijk nog wordt verbroken wordt steeds onwaarschijnlijker.

KNMI-klimaatbericht door Peter Siegmund