De stad Purmamarca in Argentinië
Shutterstock

Niet elke extreme gebeurtenis heeft met klimaatverandering te maken

28 februari 2023

Regelmatig vragen mensen ons waarom het nog steeds belangrijk is om aan te tonen dat er een verband is tussen extreem weer en klimaatverandering. Het is toch duidelijk dat het klimaat verandert? Toch is dit te kort door de bocht: extremen worden steeds meer beïnvloed door klimaatverandering, maar niet altijd en overal. Soms wordt het extreme weer zelf (nog) niet versterkt, maar zorgt klimaatverandering wel voor een grotere impact.

Verband tussen klimaatverandering en hittegolven 

Het onderzoek naar de rol van klimaatverandering bij extreem weer heet klimaatattributie. Bij hittegolven vinden we vaak een verband tussen extreem weer en klimaatverandering: hittegolven worden bijna overal ter wereld extremer door klimaatverandering. De hittegolf in Argentinië en Paraguay van afgelopen december bijvoorbeeld is nu ongeveer 60 keer waarschijnlijker is door klimaatverandering. Tijdens die hittegolf steeg op verschillende plaatsen de maximumtemperatuur een week lang gemiddeld boven de 40 graden (figuur 1). 

Klimaatverandering en droogte 

Een voorbeeld van een studie waar de link met klimaatverandering niet direct zichtbaar is de huidige droogte in Argentinië (figuur 2). De link tussen klimaatverandering en droogte is vaak lastig te leggen. Een droogteperiode heb je doorgaans maar een enkele keer per jaar. Je hebt dus gegevens van heel veel jaren nodig om een trend te zien. Bovendien speelt toeval een grote rol. Met toeval bedoelen we dat het klimaat van nature varieert. Toevallig een aantal jaren met droogtes betekent daardoor nog niet dat klimaatverandering hiervan de oorzaak is. Voor temperatuur speelt toeval een veel kleinere rol en is de invloed van klimaatverandering  sneller merkbaar.

Voor de droogte in Argentinië kwamen we tot de conclusie dat de geringe hoeveelheid neerslag nog goed verklaard kan worden door toeval. De natuurlijke variaties in regenval zijn in dit gebied erg groot. Ze hangen samen met ENSO, de sterke klimaatschommeling in de tropische grote oceaan. Als de oceaan afkoelt tijdens een La Niña zoals nu, dan verandert dat weerpatronen wereldwijd (figuur 3). In Argentinië neemt de kans op droogte dan toe. Een eventuele trend door klimaatverandering is mede door deze grote natuurlijke variaties (nog) niet zichtbaar.  

Kaart van Argentinië met in kleur de gemiddelde maximumtemperatuur in de week van 7 tot 14 december 2022
Figuur 1. Gemiddelde maximumtemperatuur in de week van 7 tot 14 december 2022 tijdens de hittegolf in Argentinïe. De zwarte contouren geven het studiegebied weer van de attributiestudie, de kruisjes de gebruikte meetstations. Bron: ECMWF/WWA.
Kaart met in kleur de ernst van de droogte in Argentinië in oktober-november-december 20022
Figuur 2. De ernst van de droogte in Argentinië tijdens de laatste drie maanden van 2022. Kleuren geven de ernst van de droogte aan volgens de SPI index (Standardised Precipitation Index). De dikke blauwe contourlijn geeft het studiegebied weer van de attributiestudie. Bron: WWA.
Het weer tijdens een La nina, weergegeven op een kaart waar het droger of natter, warmer of kouder is dan normaal
Figuur 3. Invloed van La nina op het weer. De gekleurde gebieden geven aan waar het gemiddeld droger of natter, warmer of kouder is dan normaal tijdens de wintermaanden.

Gevolg van droogte groter  

Toch is het ook weer te kort door de bocht om te concluderen dat klimaatverandering bij de droogte in Argentinië geen rol speelt. De gevolgen van de droogte zijn door de voorafgaande hitte in afgelopen december namelijk stukken groter. Tijdens die hittegolf verdampte er meer oppervlakte- en bodemwater dan normaal. Hierdoor is er tijdens de huidige droogte minder water beschikbaar voor consumptie en irrigatie. En de hittegolf in december is wel aantoonbaar extremer geworden door klimaatverandering. Dus via een omweg is de impact van droogte toch groter door klimaatverandering. 

Wetenschappelijke onderbouwing 

Dankzij attributie-studies kunnen we wetenschappelijk onderbouwde conclusies trekken. Zonder deze studies worden nog wel eens verkeerde conclusies getrokken. Om te laten zien wat we wel en niet kunnen zeggen, is het belangrijk om dit soort onderzoek te blijven doen. Op die manier kunnen we zo ook laten zien hoe klimaatverandering en andere factoren soms via omwegen toch impact kunnen hebben op de samenleving. Daarom is het dus belangrijk om extreem weer en de relatie met klimaatverandering te blijven duiden. 

KNMI-klimaatbericht door Sjoukje Philip en Sarah Kew

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Orkaanseizoen 2024: druk, met een bijzondere stilte

    Op 30 november is het Atlantische orkaanseizoen officieel afgesloten. Dit jaar is het seizoen bij...

    02 december 2024 - Nieuwsbericht
  2. Zachte en vrij natte herfst

    Met een gemiddelde temperatuur van 11,7 °C tegen een langjarig gemiddelde van 10,9 °C was de herf...

    29 november 2024 - Nieuwsbericht
  3. Nederlandse wintertemperaturen: het oosten is het nieuwe westen

    De afgelopen tijd is Nederland in alle seizoenen opgewarmd. In de winter is de temperatuur in het...

    27 november 2024 - Klimaatbericht
  4. Storm Conall

    Storm Conall bereikt woensdag 27 november Nederland. We verwachten woensdagavond in het noorden v...

    26 november 2024 - Nieuwsbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten