Rook beïnvloedt wolkenvorming boven oceaan

Boven de Zuid-Atlantische Oceaan ten westen van Afrika hangt een (semi-)permanente wolkenlaag, die grote invloed heeft op de temperatuur van het oppervlak. Rook die ontstaat tijdens de moessondroogte in Afrika beïnvloedt deze wolkenlaag, maar het is onduidelijk of dit opwarming of afkoeling tot gevolg heeft.

Boven gebieden in de oceanen waar koud, diep water aan het oppervlak komt, zoals ten westen van Afrika, hangt permanent veel bewolking. Deze bewolking verstrooit zonlicht en koelt de aarde. Veranderingen in de hoeveelheid of de samenstelling van de bewolking kunnen grote gevolgen hebben voor de temperatuur op aarde. Het is bekend dat rookdeeltjes dienen als condensatiekern bij de vorming van wolkendruppels, en als lokale warmtebron wanneer ze zonnestraling absorberen.

In Afrika staan jaarlijks tijdens de droge periode van de moesson (juli-september) grote gebieden in brand, met de grootste rookpluimen ter wereld tot gevolg. Deze rookpluimen bereiken zelfs Ascension Island, een vulkanisch rotspuntje in het midden van de Atlantische Oceaan, 3000 km van de branden vandaan. Experts van het KNMI zijn betrokken bij het bemannen van een grondstation op Ascension dat de rook boven het eiland waarneemt. Bovendien wordt met vliegtuigen de samenstelling van de lucht boven het eiland bemonsterd. De waarnemingen laten zien dat de rook de samenstelling van de wolken op verschillende manieren kan veranderen. Als condensatiekernen kunnen de rookdeeltjes voor meer, kleinere waterdruppeltjes zorgen, maar als deze deeltjes worden verwarmd door de zon, kunnen de druppeltjes verdampen. Als dit laatste gebeurt, neemt de bewolking af en zorgen de deeltjes voor een toename van zonlicht en opwarming van het oppervlak.

Vele andere effecten zullen de komende jaren nog in kaart worden gebracht, zowel verkoelende als verwarmende. Het onderzoek van het KNMI is een voortzetting van een zelfde onderzoek op Ascension Island in 2016, gefinancierd door de KHMW (Pieter Langerhuizen stipendium,€15k), in samenwerking met het Britse project CLARIFY (£1.2M), de Amerikaanse projecten ORACLES ($30.6M) en LASIC($150k), en het Franse AEROCLO-SA(€0.7M).

KNMI-klimaatbericht door Martin de Graaf