Aarde gezien vanuit de ruimte met opkomende zon
Foto: muratart@shutterstock

Snelheid waarmee de aarde opwarmt in 20 jaar meer dan verdubbeld

12 januari 2023

Satellieten kijken vanaf 700 km hoogte omlaag om te meten wat er gebeurt aan de top van de atmosfeer. Dat doen ze inmiddels al twintig jaar. Wat blijkt? De aarde neemt steeds meer energie uit zonnestraling op dan dat ze aan warmtestraling kwijtraakt. De snelheid waarmee de aarde opwarmt is in de afgelopen twintig jaar daardoor meer dan verdubbeld.

CERES meet zonnestraling en warmtestraling 

Het CERES instrument van NASA meet vanuit vier satellieten hoeveel weerkaatst zonlicht en warmtestraling de top van de atmosfeer verlaat (figuur 1). De satellieten vliegen per dag zo'n 16 rondjes om de aarde en meten zo in korte tijd iedere plek op aarde. Door alle CERES metingen te combineren weten we hoeveel zonnestraling de aarde in totaal opneemt en hoeveel warmtestraling de aarde verlaat. 

Opwarming door de zon neemt sneller toe dan de afkoeling door warmtestraling 

Volgens de CERES metingen neemt de aarde steeds meer zonlicht op (rode lijn in figuur 2). Dat komt niet omdat de zon harder gaat schijnen. Gemiddeld komt er 340 W/m2 (Watt per vierkante meter) aan zonnestraling de atmosfeer binnen en die hoeveelheid is in de laatste 20 jaar nauwelijks veranderd. Wolken en aardoppervlak weerkaatsen ongeveer 30 procent van het zonlicht (99 W/m2) terug de ruimte in. En die weerkaatsing neemt af door veranderingen in het wolkendek en afnemende sneeuw- en ijsbedekking.  

De hoeveelheid uitgestraalde warmte is ook toegenomen (blauwe lijn in figuur 2). Want hoe warmer de aarde, hoe meer warmte de aarde uitstraalt (per graad ruim 3 W/m2). Een deel van de warmte die het aardoppervlak uitstraalt wordt opgenomen door broeikasgassen in de atmosfeer zoals waterdamp, CO2 en methaan en bereikt de top van de atmosfeer niet. Omdat de hoeveelheid broeikasgassen toeneemt, bereikt een kleiner deel van de warmtestraling de top van de atmosfeer. De afkoeling door uitgaande warmtestraling neemt daardoor minder snel toe dan wanneer de hoeveelheid broeikasgassen gelijk zou blijven. 

De NOAA-20 satelliet met aan boord het CERES instrument in een baan om de aarde. CERES vliegt ook op drie andere satellieten, TERRA, AQUA en SNPP. Bron: NASA.
Figuur 1. De NOAA-20 satelliet met aan boord het CERES instrument. CERES vliegt ook op drie andere satellieten, TERRA, AQUA en SNPP. Bron: NASA.
Metingen van het CERES satellietinstrument van de opwarming van de aarde door de zon en afkoeling door uitgestraalde warmte (links) en het verschil tussen beide (rechts) van 2002-2021.
Figuur 2. Metingen van het CERES satellietinstrument van de opwarming van de aarde door de zon en afkoeling door uitgestraalde warmte (links) en het verschil tussen beide (rechts). Dunne lijnen zijn maandelijkse waardes, dikke lijnen gemiddeldes over 12 maanden. Bron: Loeb ea, Geophys. Res. Lett., 2021.

De snelheid waarmee de aarde opwarmt is in 20 jaar tijd meer dan verdubbeld 

Om te zien hoe sterk de aarde opwarmt, trekken we de toename in opwarming door de zon en afkoeling door uitgestraalde warmte van elkaar af (groene lijnen in figuur 2). Het blijkt dat de opwarming van de aarde steeds sneller gaat. Rond 2005 was de netto opwarming 0,4 W/m2. Rond 2019 is dat opgelopen tot 1,1 W/m2, meer dan een verdubbeling. Volgens de meest recente meetgegevens is de opwarming in de laatste 1,5 jaar verder toegenomen. Gemiddeld nam de opwarming toe met 0,5 W/m2 per 10 jaar (zwarte stippellijn in figuur 2). Is dat veel? Als de hele aarde bedekt zou zijn met een laag water van 1 meter diep, dan warmt deze bij 1 W/m2 in 48 dagen 1 graad op. Genoeg dus om het klimaat flink te verstoren. In een volgend klimaatbericht laat ik zien hoe de extra energie die binnenkomt het klimaat verandert. 

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten. Dit klimaatbericht is onderdeel van een drieluik over de stralingsbalans: Waar blijft die extra energie? en Het klimaat stapelt verandering op verandering.

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Waarom viel er de afgelopen dagen zoveel regen in Spanje?

    Afgelopen woensdag 29 oktober werd Spanje getroffen door de zwaarste overstroming van deze eeuw. ...

    01 november 2024 - Klimaatbericht
  2. Zachte, droge oktobermaand met zonnige perioden

    Oktober was een zachte maand, met een gemiddelde temperatuur van 12,1°C tegen een langjarig gemid...

    31 oktober 2024 - Nieuwsbericht
  3. 10 jaar klimaatattributie door World Weather Attribution

    Ter gelegenheid van het 10 jarig jubileum is vandaag een rapport van World Weather Attribution (W...

    31 oktober 2024 - Klimaatbericht
  4. Hoe temmen we de toename van methaan?

    De snelle opwarming van het klimaat wordt veroorzaakt door broeikasgassen waarvan CO2 het meest b...

    30 oktober 2024 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten