Wolken boven een eindeloos wateroppervlak
Foto: huandy@shutterstock

Waar blijft die extra energie?

24 januari 2023

De aarde warmt op. De energie die onze planeet opneemt van de zon, is namelijk groter dan de afkoeling door uitgestraalde warmte. En dit verschil groeit. Satellieten laten zien dat de extra energie sinds 2005 is gegroeid van 0,4 tot 1,1 Watt per vierkante meter. Dat die extra energie ons klimaat steeds sneller verandert, zien we terug in de metingen. Wat zien we veranderen?

Satellietmetingen kloppen met temperatuurmetingen 

De zon verwarmt de aarde, de aarde koelt af door uitgestraalde warmte. Satellietmetingen laten zien dat er steeds meer energie binnenkomt dan eruit gaat (figuur 1, rode lijn). Deze extra energie verwarmt het land, het water en de lucht, en smelt sneeuw en ijs. Aan de hand van de gemeten temperatuurverandering en de hoeveelheid gesmolten sneeuw- en ijsmassa kunnen we afleiden hoeveel energie dat heeft gekost (figuur 1, blauwe lijn).

Het blijkt dat de satellietmetingen over de afgelopen twintig jaar goed overeenkomen met de gemeten opgenomen energie. Dat geeft vertrouwen in de nauwkeurigheid waarmee we tegenwoordig de energiehuishouding van onze planeet kunnen volgen. De verontrustende conclusie is dat klimaatverandering steeds sneller gaat. 

Oceanen absorberen meeste energie 

In de oceaan drijven duizenden boeien met meetapparatuur: de Argo floats. Dankzij die gegevens weten we sinds 2005 vrij nauwkeurig hoe warm de bovenste 2000 meter van de oceaan is. De warmteopslag in de oceaan neemt steeds sneller toe (figuur 2). Oceanen absorberen het grootste deel van de extra energie: zo’n 89 procent. De opwarming van het land kost vijf procent en zo’n vier procent zit in het smelten van land-, zee-ijs en permafrost. Tenslotte is er nog twee procent die wordt gebruikt om de atmosfeer warmer en vochtiger te maken.

Lijngrafiek van 2005 tot 1019 van de energie die de aarde van de zon ontvangt minus de enrgie die de aarde weer uitstraalt en van de opgenomen energie door land, oceaan, atmosfeer en ijs. Stippellijnen geven de trend weer (0,5 W/m2 per 10 jaar).
Figuur 1. Satellietmetingen van de energie die de aarde van de zon ontvangt minus de energie die de aarde weer uitstraalt (rood) en de opgenomen energie op basis van metingen van de temperatuur van land, atmosfeer en oceaan, de hoeveelheid ijs op het land en de hoeveelheid vocht in de atmosfeer (blauw). Stippellijnen geven de trend weer (0,5 W/m2 per 10 jaar).
Lijngrafiek van 1955 tot 2021 van de hoeveelheid warmte in de oceaan. De lijnen laten versnellende stijging zien.
Figuur 2. Schattingen van de hoeveelheid warmte in de oceaan op basis van temperatuurmetingen van 1955 tot 2021. Bron Cheng, Nature Reviews, 2022.
Lijngrafiek van de verandering in de hoeveelheid ijs per jaar van alle gletsjers te wereld met bijbehorende bijdrage aan de wereldwijde zeespiegelstijging op de andere as. De grafiek laat een steeds snellere afname zien.
Figuur 3. Verandering in de hoeveelheid ijs per jaar van alle gletsjers ter wereld met bijbehorende bijdrage aan de wereldwijde zeespiegelstijging. Zwarte lijnstukken geven gemiddeldes over vijf jaar. Een negatieve waarde betekent dat er meer ijs smelt dan bijkomt. Bron: Zemp, Nature, 2019.

Wereldwijd smelten de gletsjers 

Voor 1990 smolt per jaar ongeveer 100 biljoen kilo ijs, inmiddels is dat opgelopen tot meer dan 300 biljoen kilo (daarmee bedek je Nederland met een laag ijs van 8 meter dik). Het smeltwater komt in de oceaan terecht wat momenteel zorgt voor een wereldwijde zeespiegelstijging van ongeveer 1 millimeter per jaar. Daar bovenop komt nog het smeltwater van de ijskappen op Groenland en Antarctica (250 en 150 biljoen kilo per jaar). Zowel de versnelde opwarming van het oceaanwater als het sneller smelten van het ijs leidt tot een versnelling van de zeespiegelstijging. Gemiddeld over 2006-2018 was de totale zeespiegelstijging 3,7 millimeter per jaar. Dat is 60 procent sneller dan gemiddeld over 1971-2018. 

Atmosfeer wordt warmer en vochtiger 

Sinds 2000 is de wereldgemiddelde temperatuur ongeveer een halve graad gestegen en de hoeveelheid waterdamp nam toe met 7 procent per graad opwarming. Die vochtigere atmosfeer leidt tot zwaardere buien. Een versnelling van de wereldwijde temperatuurstijging sinds 1980 is nog niet te meten, maar dat zal naar verwachting in de komende jaren veranderen.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten. Dit klimaatbericht is onderdeel van een drieluik over de stralingsbalans: Snelheid waarmee de aarde opwarmt in 20 jaar meer dan verdubbeld en Klimaat stapelt verandering op verandering

 

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. De hoofdmoot van de jaarneerslag

    Alle regen in een jaar opgeteld bedekt Nederland gemiddeld met een laag water van 85 centimeter. ...

    15 april 2024 - Klimaatbericht
  2. Onmisbare metingen op zee staan onder druk

    We gebruiken de Noordzee om te varen, te vissen en energie op te wekken. Maar wist je ook dat vee...

    10 april 2024 - Klimaatbericht
  3. Verdroging start steeds vroeger in het voorjaar

    Op 1 april start officieel het groeiseizoen. Vanaf die dag houdt het KNMI het neerslagtekort bij ...

    02 april 2024 - Klimaatbericht
  4. Maart was recordwarm maar wel somber

    Met een gemiddelde temperatuur van 9,0 °C tegen normaal 6,5 °C was het de zachtste maart sinds 19...

    29 maart 2024 - Nieuwsbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten