Temperatuurverschil van 25 °C tussen tropen en polen

Dat de tropen warmer zijn dan de polen is wel bekend. Het temperatuurverschil is ongeveer 25 graden. Gek genoeg is er nog steeds geen goede verklaring voor de grootte van dit verschil. Waarom is het niet groter of kleiner?

Warmtetransport

De atmosfeer en de oceanen transporteren warmte van de tropen naar de polen. Zonder dit transport zou de temperatuur in de tropen hoger en bij de polen lager zijn. De temperatuur zou dan gelijk zijn aan de zogeheten stralingsevenwichttemperatuur, waarbij de warmtestraling die de aarde uitzendt gelijk is aan de geabsorbeerde zonnestraling. De zonnestraling, en daarmee de stralingsevenwichttemperatuur, is in de tropen natuurlijk veel sterker dan bij de polen. Maar wat bepaalt de grootte van het warmtetransport? En hoeveel vermindert dit het temperatuurverschil tussen de tropen en de polen?

Maximale entropieproductie

Warmte stroomt van hoge naar lage temperatuur. De entropie - dat is warmte gedeeld door temperatuur - neemt hierbij toe. Het vermoeden is dat de stromingen in de atmosfeer en de oceanen zorgen voor een zo groot mogelijke productie van entropie. De entropieproductie is groter naarmate het warmtetransport en het temperatuurverschil tussen tropen en polen groter zijn. Maar ze kunnen niet beide tegelijk groot zijn.

Bij stralingsevenwicht is het temperatuurverschil groot, maar is er geen warmtetransport en dus geen entropieproductie. Bij een groot warmtetransport verdwijnt daarentegen het temperatuurverschil en is er ook geen entropieproductie. Ergens tussen deze twee uitersten bevindt zich het werkelijke warmtetransport en temperatuurverschil. Maar waar?

Warmtetransport halveert temperatuurverschil

Figuur 1 en de toelichting daaronder geeft een vereenvoudigd model van dit onderwerp. De tekst hierna is ook te volgen zonder deze figuur en toelichting. Het model neemt aan dat in de tropen de temperatuur ΔT lager en bij de polen ΔT hoger is dan de stralingsevenwichttemperatuur en dat het warmtetransport evenredig is met ΔT. Hieruit volgt dat de entropieproductie maximaal is als het temperatuurverschil tussen tropen en polen bijna de helft is van het temperatuurverschil bij stralingsevenwicht. Het warmtetransport in dit model halveert dus het temperatuurverschil. Dat klopt aardig met de praktijk. Het temperatuurverschil bij stralingsevenwicht tussen tropen en polen is ongeveer 55 graden, terwijl het werkelijke verschil ongeveer 25 graden is, dus net als in het model ongeveer de helft.

 

KNMI-klimaatbericht door Peter Siegmund