Langdurige periodes met weinig neerslag komen in Nederland niet vaak voor en leiden zelden tot ernstige droogte. Veelgestelde vragen over droogte.
Dat wij in ons land weinig droogte kennen, komt door de vele meren en de gestage aanvoer van water, voornamelijk van de Rijn. Periodes met droogte zijn moeilijk te vergelijken, want het verloop van neerslag verschilt sterk van jaar tot jaar.
Als er meer water verdampt dan dat er bijkomt, ontstaat droogte. De droogte wordt berekend uit de hoeveelheid regen die valt, verminderd met de verdamping. Elke dag verdampt er ongeveer 5 mm water.
Verdamping gebeurt via planten. De wortels nemen water uit de grond en de bladeren geven vocht af. Zon en temperatuur bepalen hoeveel er verdampt. Hoe warmer en zonniger hoe meer water er verdampt.
Hoeveel water er verdampt hangt van erg veel details af. Bijvoorbeeld hoeveel zonlicht er door de wolken wordt tegen gehouden. Of hoe nat de grond is. Ook de hoeveelheid bladeren die bomen en planten hebben en hoe diep hun wortels in de grond zitten, bepalen de droogte. Relatief droge lucht en een harde wind hebben ook invloed op de verdamping. Dit alles versterkt elkaar. Want hoeveel het regent hangt weer af van de verdamping. Immers hoe minder vocht in de lucht, hoe minder wolken en hoe minder regen er valt. Daardoor kan de zon ook meer schijnen. Dit versterkt de droogte. Deze processen die elkaar versterken en beïnvloeden zijn lastig door te rekenen voor klimaatmodellen. Daarom is droogte lastig te voorspellen.
Droogte ontstaat niet in één dag, maar is een proces dat langere tijd speelt. Na een paar flinke regenbuien kan het gras weer groen worden, maar de grondwaterstand nog laag. Dan kan er dus nog sprake zijn van droogte.
Door verschillende oorzaken. De droogte werd veroorzaakt door gemiddeld hoge luchtdruk boven zuidelijk Scandinavië. In of aan de flank van een hogedrukgebied daalt de lucht waardoor deze opwarmt en uitdroogt. Dit leidt tot relatief hoge temperaturen, weinig bewolking en weinig regen. De overdadige zonneschijn verhoogde in mei en juli de potentiële verdamping.
Een gebied met hoge luchtdruk boven zuidelijk Scandinavië veroorzaakte record-hoge temperaturen en deze droogte. De afgelopen eeuw is er geen toename te zien in het voorkomen van dit luchtdrukpatroon, sinds 1979 lijkt er zelfs eerder een afname te zijn. Ook is er over de afgelopen 112 jaar geen trend te zien naar minder regen in de zomer in Nederland. Daarom kan niet gezegd worden dat de droogte in 2018 komt door klimaatverandering.
Er is meer kans op droogte, maar het is nog niet helemaal duidelijk hoeveel precies. Er wordt daarom momenteel veel onderzoek gedaan om meer inzicht te krijgen in de kans op drogere zomers in de toekomst. We zien namelijk in de KNMI-klimaatscenario’s uit 2014 dat Zuid-Europa zeker droger wordt en dat er in Noord-Europa zeker meer neerslag gaat vallen. Nederland zit daar precies tussenin zodat de prognose minder zeker is. In twee van de vier klimaatscenario’s uit 2014 wordt Nederland zeker droger. De andere twee scenario’s geven weinig of geen toename van droogte. Er is daarmee dus in de toekomst in elk geval meer kans op droogte.
Elke zomer heeft te maken met droogte. Dat komt onder andere omdat het warmer is en minder regent. De ene zomer is extremer dan de andere. In 1976 was er sprake van een extreme droogte. Het neerslagtekort was op het hoogste punt toen 363 mm.
| Top 5 droogste jaren | |
| 1976 | 363 mm |
| 1959 | 354 mm |
| 1911 | 328 mm |
| 1921 | 322 mm |
| 1947 | 299 mm |
Elke dag wordt gemeten hoeveel regen er gevallen is. Als het droog is betekent dit dat er een potentieel neerslagtekort is. Dit potentieel neerslagtekort kijkt naar een gemiddelde van Nederland. Via een grafiek toont het KNMI dat gemiddelde in vergelijking met 1976 en de vijf procent droogste jaren. In de zomer van 2018 bleek de vraag naar meer lokale gegevens groot. Om die reden is een nieuwe interactieve kaart ontwikkeld. Uitgangspunt voor de kaart vormen beelden van de KNMI-neerslagradars die met ruim 300 KNMI-neerslagstations zijn gekalibreerd. Deze neerslagkaarten met een resolutie van 1 bij 1 kilometer zijn gecombineerd met verdampingskaarten om het neerslagtekort op hoge resolutie te berekenen. Voor ieder punt in de kaart wordt het verloop van het neerslagtekort gedurende het seizoen getoond in de vorm van een grafiek. In een droogterapport kijkt het KNMI terug op de droogte van 2018.
In de winter verdampt er bijna geen vocht uit planten waardoor de verdamping en het neerslagtekort pas berekend worden vanaf 1 april tot het einde van de zomer.
De LCW (Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling) waar het KNMI ook deel van uitmaakt, komt bij elkaar als er sprake is van een mogelijk watertekort. Het LCW volgt de droogtesituatie nauwlettend en neemt maatregelen. Houdt de droogte aan en wordt de vraag naar water nog groter dan wat er aan regen viel en via de rivieren ons land binnenstroomt, dan wordt er opgeschaald naar het Management Team Water. Dat was in 2018 het geval. Ook hier maakt het KNMI deel van uit. De maatregelen werden onder andere genomen door Rijkswaterstaat en de Unie van Waterschappen.
Het klimaatsysteem is heel complex. Op het KNMI wordt veel onderzoek gedaan naar de menselijke en natuurlijk factoren die van invloed zijn op het klimaat. In vier verschillende klimaatscenario’s staat beschreven hoe het klimaat er in Nederland in de toekomst mogelijk uit gaat zien. Lees de uitleg over klimaatverandering.
