Langdurige periodes met weinig neerslag komen in Nederland niet vaak voor en leiden zelden tot ernstige droogte. Veelgestelde vragen over droogte.
Dat wij in ons land weinig droogte kennen, komt door de vele meren en de gestage aanvoer van water, voornamelijk van de Rijn. Periodes met droogte zijn moeilijk te vergelijken, want het verloop van neerslag verschilt sterk van jaar tot jaar.
Als er meer water verdampt dan dat er bijkomt, ontstaat droogte. De droogte wordt berekend uit de hoeveelheid regen die valt, verminderd met de verdamping. Elke dag verdampt er ongeveer 5 mm water.
Verdamping gebeurt via planten. De wortels nemen water uit de grond en de bladeren geven vocht af. Zon, wind en temperatuur bepalen hoeveel er verdampt. Hoe warmer, zonniger en winderiger, hoe meer water er verdampt.
Hoeveel water er verdampt hangt van erg veel details af. Bijvoorbeeld hoeveel zonlicht er door de wolken wordt tegen gehouden. Of hoe nat de grond is. Ook de hoeveelheid bladeren die bomen en planten hebben en hoe diep hun wortels in de grond zitten, bepalen de droogte. Relatief droge lucht en een harde wind hebben ook invloed op de verdamping. Dit alles versterkt elkaar. Want hoeveel het regent hangt weer af van de verdamping. Immers hoe minder vocht in de lucht, hoe minder wolken en hoe minder regen er valt. Daardoor kan de zon ook meer schijnen. Dit versterkt de droogte. Deze processen die elkaar versterken en beïnvloeden zijn lastig door te rekenen voor klimaatmodellen. Daarom is droogte lastig te voorspellen.
Dat kan. In de zomer verdampt er per dag ongeveer 5mm water. Als het dan regent en de hoeveelheid regen is bijvoorbeeld 2 mm, dan blijft er sprake van droogte. Er verdampt immers meer water dan dat er valt. Valt er meer regen dan dat er verdampt, dan wordt de droogte na die bui opgelost. Maar regent het daarna niet meer, dan gaat de droogte weer verder. Er is drie maanden typisch Nederlands zomerweer nodig, met extra regen, om het watertekort op te lossen.
Iedere zomer is er sprake van droogte. De zon schijnt immers langer en er kan dus meer vocht verdampen. De regen die tijdens een Nederlandse zomer valt, normaal gesproken ca 70 mm per maand, kan dit niet helemaal aanvullen. Zo ontstaat een neerslagtekort. Bij een normaal neerslagtekort valt ongeveer 100 mm te weinig regen. In 2018 was er een tekort van 300 mm. Om het neerslagtekort dan ‘normaal’ te krijgen, moet er meer dan 200 mm regen vallen. Dat is dus drie maanden een typisch Nederlandse zomer met wat extra regen. Wel kunnen hier grote regionale verschillen in zitten. Oost-Nederland had bijvoorbeeld te maken met meer droogte dan delen in Friesland en Noord-Holland. Dat kwam aan de ene kant omdat het er warmer was en minder regen viel, maar ook door de grond.
Door verschillende oorzaken. De droogte werd veroorzaakt door gemiddeld hoge luchtdruk boven zuidelijk Scandinavië. In of aan de flank van een hogedrukgebied daalt de lucht waardoor deze opwarmt en uitdroogt. Behalve het gebrek aan regen en de warmte, verhoogde de overdadige zonneschijn in mei en juli de potentiële verdamping. Daarnaast regende het niet en was er weinig bewolking waardoor de zon uitvoerig scheen. En dit laatste bevorderde weer de verdamping.
Een gebied met hoge luchtdruk boven zuidelijk Scandinavië veroorzaakte record-hoge temperaturen en deze droogte. De afgelopen eeuw is er geen toename te zien in het voorkomen van dit luchtdrukpatroon, sinds 1979 lijkt er zelfs eerder een afname te zijn. Ook is er over de afgelopen 112 jaar geen trend te zien in minder regen. Daarom kan niet gezegd worden dat de droogte in 2018 komt door klimaatverandering.
Er is een kans dat de toekomst droger wordt. In twee van de vier klimaatscenario’s uit 2014 komt naar voren dat Nederland droger wordt. De andere twee scenario’s geven aan dat er geen extreme droogtes komen. Een recent onderzoek laat echter zien dat het waarschijnlijker is dat het droger wordt. Er moet alleen nog veel meer onderzoek naar gedaan worden. Wat zeker is, is dat Zuid-Europa droger wordt en Noord-Europa natter. Nederland zit daar precies tussenin en het kan nog beide kanten op gaan.
Elke zomer heeft te maken met droogte. Dat komt onder andere omdat het warmer is en minder regent. De ene zomer is extremer dan de andere. In 1976 was er sprake van een extreme droogte. Het neerslagtekort was op het hoogste punt toen 363 mm.
| Top 5 droogste jaren | |
| 1976 | 363 mm |
| 1959 | 354 mm |
| 1911 | 328 mm |
| 1921 | 322 mm |
| 1947 | 299 mm |
Elke dag wordt gemeten hoeveel regen er gevallen is. Als het droog is betekent dit dat er een potentieel neerslagtekort is. Dit potentieel neerslagtekort kijkt naar een gemiddelde van Nederland. Via een grafiek toont het KNMI dat gemiddelde in vergelijking met 1976 en de vijf procent droogste jaren. In de zomer van 2018 bleek de vraag naar meer lokale gegevens groot. Om die reden is een nieuwe interactieve kaart ontwikkeld. Uitgangspunt voor de kaart vormen beelden van de KNMI-neerslagradars die met ruim 300 KNMI-neerslagstations zijn gekalibreerd. Deze neerslagkaarten met een resolutie van 1 bij 1 kilometer zijn gecombineerd met verdampingskaarten om het neerslagtekort op hoge resolutie te berekenen. Voor ieder punt in de kaart wordt het verloop van het neerslagtekort gedurende het seizoen getoond in de vorm van een grafiek. In een droogterapport kijkt het KNMI terug op de droogte van 2018.
De aanhoudende droogte in 2018 zorgde dat er landelijk een grotere vraag was naar water dan wat er aan regen viel en via de rivieren ons land binnenstroomde. Het Management Team Water, waar het KNMI ook deel van uitmaakt, was actief en keek naar de maatregelen die genomen moesten worden. Die maatregelen werden onder andere genomen door Rijkswaterstaat en de Unie van Waterschappen.
Het klimaatsysteem is heel complex. Op het KNMI wordt veel onderzoek gedaan naar de menselijke en natuurlijk factoren die van invloed zijn op het klimaat. In vier verschillende klimaatscenario’s staat beschreven hoe het klimaat er in Nederland in de toekomst mogelijk uit gaat zien. Lees de uitleg over klimaatverandering.
