Het noordpoolgebied staat in brand

De natuurbranden in het Arctische gebied deze zomer waren zeer uitgebreid en intens, vooral in Siberië. Hiermee steekt 2020 samen met 2019 ver uit boven voorgaande jaren wat betreft de uitstoot aan luchtvervuiling die met deze branden samenhangt (figuur 1), dat meldt de Europese instantie Copernicus Atmospheric Monitoring Service (CAMS).

Oorzaken

Omdat 2019 ook een extreem jaar was wat betreft Arctische natuurbranden, is wel geopperd dat sommige brandhaarden in 2020 ontstaan zijn uit zogenoemde "zombie" branden. Dit zijn plekken waar de veenbranden uit 2019 de winter ondergronds smeulend hebben overleefd om vervolgens in de lente en zomer weer op te laaien. Dit effect is inderdaad waargenomen en lijkt te worden versterkt doordat vooral in Siberië de temperaturen in de eerste helft van 2020 ver boven normaal lagen. Hierdoor smolt de sneeuw eerder weg en droogde de vegetatie en de veenbodem sneller uit, waardoor deze gebieden zeer vatbaar werden voor weer oplaaiende branden. Afgelopen juni kende Siberië zelfs recordhoge temperaturen, met waarden die binnen de noordpoolcirkel tot 38 graden stegen. Het is dus niet verwonderlijk dat de Siberische branden juist in juni enorm aanwakkerden (figuur 1).

Gevolgen

De natuurbranden hebben grote gevolgen voor de luchtvervuiling, met name omdat de uitstrekte noordelijke bossen hard getroffen worden. Lokaal en regionaal kan dit bovendien leiden tot sterkere afsmelting van sneeuw en ijs omdat de neerslaande roetdeeltjes het oppervlak donkerder maken zodat meer zonlicht wordt geabsorbeerd. Rookpluimen afkomstig uit Siberië zijn zelfs al gesignaleerd in het centrale deel van de Arctische Oceaan (figuur 2).

Een tweede belangrijk gevolg van de Arctische branden is het vrijkomen van broeikasgassen en koolstof. Het zichzelf versterkende effect van opwarming, uitdroging en natuurbranden speelt een belangrijke rol in de versnelde opwarming van het noordpoolgebied. Hoewel de uitstoot van broeikasgassen de afgelopen zomer in grote delen van het noordelijk halfrond lager was dan normaal (hoogstwaarschijnlijk het gevolg van het coronavirus), waren ze in Siberië juist veel hoger. Het gevolg is dat de record Arctische natuurbranden van 2020 het licht positieve effect van het coronavirus voor een klein deel teniet hebben gedaan.
 

KNMI-klimaatbericht door Richard Bintanja