Barometer
Foto: Jannes Wiersema

Kopzorgen van het weer

20 september 2022

Een nat pak of tegen de wind in trappen. Het zijn fysieke ongemakken waar we na een lange, droge zomer weer aan moeten wennen. Maar voor migrainepatiƫnten zorgt het herfstweer mogelijk voor meer kopzorgen. Recente onderzoeken suggereren dat plotselinge luchtdrukdalingen een migraineaanval kunnen uitlokken. En plotselinge luchtdrukdalingen blijken in Nederland met name voor te komen in de herfst en winter.

Migraine na plotselinge luchtdrukdalingen van meer dan 6 hPa 

In Japans onderzoek wordt een verband gevonden tussen plotselinge drukdalingen van 6 hPa of meer en migraineaanvallen op momenten dat de luchtdruk al laag is, minder dan de 'standaardatmosfeer' van 1013 hPa. Dit komt relatief vaak voor tijdens stormachtig weer. In Japan gaan zulke drukdalingen vaak voorafgaand aan een tyfoon.  

Twee voorbeelden van neuroloog Michel Ferrari. Tijdens een lezing voor kinderen vertelde een jongen van 8 jaar dat “zijn moeder net een weervrouwtje was”. Telkens als zij migraine kreeg, ging het daarna stormen. Een ander voorbeeld. De weersverwachtingen waren in de jaren zeventig nog niet zo goed als nu. Daarom werd de vader van een kennis regelmatig op zaterdag gebeld door een bevriend aannemer: “Heb je koppijn? Ja? Dan wachten we nog even met asfalteren maandag." Je kon er de barometer mee ijken. 

Zenuwcellen zijn mogelijk gevoelig voor luchtdrukdalingen 

Veel is nog onbekend over hoe luchtdruk op het menselijk lichaam inwerkt. Maar er zijn vermoedens dat de werking van zenuwcellen verandert als de druk plotseling daalt. Dan kan een specifiek soort elektrische activiteit zich uitbreiden over de hersenen en pijnbeleving via allerlei biologische ketenreacties verergeren bij een bepaalde groep patiënten die hier gevoelig voor is.  

Plotselinge drukdalingen in Nederland vooral in herfst en winter 

We hebben onderzocht hoe vaak dergelijke luchtdrukdalingen in Nederland voorkomen en dit ook per seizoen uitgesplitst. Hiervoor zijn de luchtdrukmetingen van weerstation De Bilt bekeken voor de periode van 1991 tot augustus dit jaar. Deze luchtdrukvariaties zijn representatief voor heel Nederland. 

Heel specifiek tellen we het aantal keer dat de luchtdruk 6 hPa of meer daalt in zes uur tijd. En dat alleen als de luchtdruk lager is dan 1013 hPa. In de periode van 1991 tot 1 september 2022 blijken dergelijke luchtdrukdalingen gemiddeld twintig keer voor te komen per jaar (figuur 1). Migrainepatiënten die hier gevoelig voor zijn, kunnen hier dus last van hebben. Verreweg de meeste gevallen treden op in de herfst en de winter en dat hangt natuurlijk samen met het meer wisselvallige weer in deze seizoenen. 

Staafdiagram van het antal plotselinge drukdalingen van 6 hPa of meer (binnen 3 en 6 uur tijd) voor station De Bilt in de periode 1991-aug 2022, uitgesplitst voor de verschillennde seizoenen..
Figuur 1. Aantal plotselinge drukdalingen van 6 hPa of meer (binnen 3 en 6 uur tijd) voor station De Bilt in de periode 1991-aug 2022. Bron: KNMI.
Weerkaart vrijdag 18 februari 2022 met de baan en kerndruk van storm Eunice.
Figuur 2. Weerkaart vrijdag 18 februari 2022 met de baan en kerndruk van storm Eunice. Bron: KNMI.
Grafiek van de luchtdruk in De Bilt tijdens de drielingstorm Dudley, Eunice en Franklin in februari 2022.
Figuur 3. Verloop luchtdruk (hPa) op station De Bilt tijdens drielingstorm Dudley, Eunice en Franklin in februari 2022. Bron: KNMI.

Tijdens de drielingstorm in februari was het drie keer raak 

Een voorbeeld van dergelijke plotselinge drukdalingen zagen we tijdens de drielingstorm van afgelopen winter. Toen raasden Dudley, Eunice en Franklin in één week tijd over Nederland. Aangezien de stormen snel overtrokken, daalde de luchtdruk snel in grote delen van Nederland (zie figuur 2 voor de route die storm Eunice volgde). De snelle drukdaling is goed te zien in de luchtdruk voor station De Bilt (figuur 3). Bij elke overkomst van een storm daalde de luchtdruk met ruim 10 hPa. Tijdens Eunice daalde de luchtdruk het meest in 6 uur tijd, ongeveer 11 hPa met tijdelijk zo'n 6 hPa in 3 uur tijd. Tijdens Franklin daalde de luchtdruk zelfs nog iets sneller in 3 uur tijd, ongeveer 7 hPa. Alle drie de stormen haalden ruim het criterium van 6 hPa in 6 uur tijd. 

Naast drukdalingen en migraine heeft het weer ook op verschillende andere fronten invloed op onze gezondheid. In een volgend klimaatbericht in oktober van dit jaar leggen we uit hoe luchtvochtigheid in combinatie met luchtdruk en wind bepaalde reumaklachten in gang kan zetten en wanneer deze omstandigheden het meest voorkomen in Nederland. 

KNMI-klimaatbericht door Ruben IJpelaar en Michel Ferrari (Leiden Universitair Medisch Centrum) 

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. KNMI klimaatgedicht

    KNMI klimaatgedicht 2024

    05 december 2024 - Klimaatbericht
  2. Nieuwe weersatelliet nu actief

    De nieuwe weersatelliet Meteosat 12 is vanaf vandaag operationeel. Deze satelliet is de eerste va...

    04 december 2024 - Nieuwsbericht
  3. Ellen Verolme vanaf 1 februari directeur bij het KNMI

    Ellen Verolme start 1 februari 2025 als directeur bij het Koninklijk Nederlands Meteorologisch In...

    03 december 2024 - Nieuwsbericht
  4. Orkaanseizoen 2024: druk, met een bijzondere stilte

    Op 30 november is het Atlantische orkaanseizoen officieel afgesloten. Dit jaar is het seizoen bij...

    02 december 2024 - Nieuwsbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten