Op de vlucht voor het klimaat

In Nederland kunnen wij ons voorlopig goed beschermen tegen zeespiegelstijging, maar elders in de wereld raken gebieden nu al onbewoonbaar door de gevolgen van klimaatverandering. Bewoners van koraaleilanden worden geconfronteerd met binnendringend zeewater als gevolg van zeespiegelstijging en maken plannen om te vertrekken. Dat lijkt ook in toenemende mate te gelden voor bewoners van het hoge noorden, maar om hele andere redenen.

Het noordpoolgebied is versneld aan het opwarmen, zo'n 2 à 3 keer sneller dan het wereldgemiddelde. KNMI-onderzoek heeft aangetoond dat ook de neerslag in dit deel van de wereld versneld toeneemt; 5 procent toename per graad opwarming in plaats van 2 procent wereldwijd. Een steeds groter deel valt bovendien als regen in plaats van sneeuw. Het gevolg van deze veranderingen is dat in grote delen van de Arctic de permanent bevroren ondergrond, ook wel permafrost genoemd, in rap tempo ontdooit (Figuur 1).

Alaska

Eskimodorpen gebouwd op deze permafrost dreigen onbewoonbaar te worden. Het smelten van de permafrost maakt de bodem instabiel en gevoeliger voor erosie door het omliggende water, met het verzakken en instorten van huizen en wegen tot gevolg (Figuur 2). Zo kwam het dorpje Newtok in Alaska begin dit jaar in het nieuws na het opnieuw tevergeefs aanvragen van financiële noodsteun bij de Amerikaanse overheid voor deze natuurramp die de mensen uit hun inzakkende huizen verdrijft. Om verzakkingen van cruciale infrastructuur zoals ziekenhuizen en oliepijpleidingen tegen te gaan worden thermosifons in de grond geplaatst die de permafrost te koelen.

Siberië

Ook grote steden boven de poolcirkel, zoals Norilsk en Jakoetsk, krijgen steeds meer te maken met de gevolgen van de dooi. In het in Siberië gelegen Norilsk (177.000 inwoners) is op dit moment al 60 procent van de gebouwen verzakt door ontdooiend permafrost. De dooi wordt hier nog eens versneld door warmte uit de riolen.

In een verder opwarmend klimaat zullen dergelijke directe gevolgen van klimaatverandering nog erger worden en steeds meer mensen raken.

KNMI-klimaatbericht door Yorick de Wijs