kaart van nederland tijdens de stormvloed in 1825
©KNMI

De stormvloed van 1825: een vergeten ramp zonder weerga

03 februari 2025

Precies tweehonderd jaar geleden vond in Nederland de grootste natuurramp van de negentiende eeuw plaats. Van 3 tot 5 februari 1825 zorgde een noordwesterstorm in combinatie met springtij voor grote overstromingen rond de Zuiderzee en daarbuiten van het Deense Nordfriesland tot aan Vlaanderen. In Nederland kostte de ramp 379 mensen en tienduizenden stuks vee het leven en zorgde voor veel schade in vooral Friesland en Overijssel. Wat was de aanleiding voor deze ramp en wat waren de gevolgen?

Bekijk de animatie van de stormvloed van 1825:

Aanhoudend stormweer 

Na een periode van sterke wind uit het westen en zuidwesten aan het eind van januari 1825, vormt zich een storm op de Atlantische oceaan, deze beweegt naar noord Zweden en groeit in kracht. Een nieuwe storm ontwikkelt zich dan al op de Atlantische oceaan en een dag later smelten de stormen samen en de druk daalt nog verder. De wind die hiermee samenhangt komt uit de noord-noordwest hoek en is zeer krachtig. Op basis van de luchtdruk kunnen we afleiden dat de zogenaamde geostrofe wind (de wind in de hogere luchtlagen, die niet beïnvloed wordt door contact met het aardoppervlak) tijdens de piek van de storm boven de Noordzee rond de 200 km per uur lag. Aan het oppervlak is de windsnelheid lager dan deze geostrofe wind. Ook op het Stadswaterkantoor in Amsterdam ziet men de luchtdruk dalen, de temperatuur tot rond het vriespunt zakken (figuur 1) en de regen in sneeuwbuien veranderen. Het extreme weer houdt aan op 5 februari. 

Overvloedige regen en doorweekte dijken 

Het langdurige stormweer met wind uit steeds dezelfde hoek stuwt het zeewater naar de Noordzee kust, de Duitse bocht, de Waddenzee en de Zuiderzee in. De sterke wind geeft zelfs een verschil in waterstand tussen de west- en oostzijde van de Zuiderzee: bij het Stadwaterkantoor in Amsterdam staat het water op het IJ tot 2,5 meter hoog, bij Genemuiden en Schokland komt het water tot 3,4 meter.  

Het hoge water valt samen met springtij op 3 februari – een gevaarlijke combinatie die fataal blijkt voor veel dijken die door eerdere stormen en overvloedige regen verzwakt zijn. Dijken breken of blijken te laag en overstromingen komen voor op de Waddeneilanden, in een deel van west Brabant, de Eemvallei in Utrecht en de Zuiderzee kust in Noord-Holland, rondom Zaandam en Purmerend loopt onder. De meest uitgebreide overstromingen komen voor in Friesland en Overijssel. Het water weet zelfs Drenthe te bereiken, waar in Meppel het water ongeveer 2,5 meter hoog in de straten staat.   

Friesland staat voor bijna tweederde onder water, maar het is de provincie Overijssel die het grootste aantal slachtoffers betreurt

Friesland staat voor bijna tweederde onder water, maar het is de provincie Overijssel die het grootste aantal slachtoffers betreurt: van de 379 drenkelingen komen er 305 uit Overijssel. De totale schade van de 1825 stormramp wordt geraamd op  29 miljoen gulden, omgerekend zo'n 500 miljoen euro. Voor die tijd een astronomisch bedrag.  

Figuur 1: Waarnemingen (uurlijks) van het Stadswaterkantoor te Amsterdam in de periode 1-10 februari 1825. De waterhoogte (Amsterdams Peil) is gemeten op het IJ, dat in die tijd nog een open verbinding had met de zee.

Nasleep 

Het overstroomde land in Friesland zorgt nog voor ellende in de zomer van 1826. In juli 1826 breekt malaria uit. Het brakke water wat achterblijft op het land blijkt een ideale broedplaats voor de muggen die malaria verspreiden. Eind augustus is in het zuidelijk deel van Friesland al een oversterfte van 500 mensen. Ondanks al deze ellende, duurde het nog tot het begin van de twintigste eeuw voordat gestart werd met de bouw van de Zuiderzeewerken.  

KNMI-nieuwsbericht door Theo Brandsma en Gerard van der Schrier. 

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Wie lezen onze klimaatberichten en wat vinden zij ervan?

    Klimaatberichten zijn al bijna acht jaar een belangrijke manier voor het KNMI om onze klimaatkenn...

    05 februari 2025 - Klimaatbericht
  2. Vrij sombere en natte januari

    De eerste maand van dit jaar was nat. Zeker de eerste tien dagen was het nat met vrijwel dagelijk...

    31 januari 2025 - Nieuwsbericht
  3. De staat van ons klimaat 2024: Weer een recordwarm jaar

    Klimaatverandering laat zich steeds sterker zien, zowel in Nederland als wereldwijd. Er zijn in N...

    30 januari 2025 - Nieuwsbericht
  4. Klimaatverandering heeft het risico op natuurbranden rond Los Angeles vergroot

    In Los Angeles, Californië, ontstonden vanaf 7 januari 2025 twee grote natuurbranden: de Palisade...

    29 januari 2025 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten