Zon in blauwe lucht boven kleurige tulpen
Foto: shutterstock

Warmtegetal loopt op, ook buiten de zomermaanden

06 september 2022

De hoeveelheid warmte in Nederland neemt toe, ook buiten de zomermaanden. Dat blijkt uit een analyse van het zogeheten warmtegetal dat sinds 1901 bijna verviervoudigd is. Dit zomerhalfjaar behoort met 134,6 tot de top 8 van jaren met de hoogste warmtegetallen (bijgewerkt tot 6 september). Als de huidige trend zich voortzet is dit rond 2050 een normale waarde geworden.

Maat voor de hoeveelheid warmte die ervaren wordt 

Een dag met een etmaalgemiddelde temperatuur van minstens 18 graden wordt als vrij warm of warm ervaren. Het KNMI gebruikt deze grenswaarde in de berekening van het warmtegetal, een maat voor de hoeveelheid ervaren warmte. Van alle dagen in een bepaalde periode wordt het aantal graden dat de gemiddelde etmaaltemperatuur boven 18 graden uitkomt bij elkaar opgeteld. Een dag met een gemiddelde temperatuur van 20,2 graden bijvoorbeeld, voegt 2,2 toe aan het warmtegetal. De totale som over 1 april tot 1 november is een maat voor de hoeveelheid warmte in het zomerhalfjaar. 

Steeds meer warmte in het zomerhalfjaar 

Zetten we alle warmtegetallen sinds 1901 in een grafiek (figuur 1), dan zien we dat het warmtegetal sterk varieert van jaar op jaar. Gemiddeld over de hele meetreeks is het warmtegetal 58. De grootste uitschieter naar beneden is 4,8 in 1962 en naar boven 201,3 in 2006. Er is een duidelijke trend zichtbaar naar hogere waardes. Sinds 1980 neemt het warmtegetal toe met gemiddeld zo'n 12 per 10 jaar. Dit jaar behoort met nog een kleine twee maanden te gaan nu al tot de top 10 hoogste waardes (134,6 tot 6 september). De normale waarde bedraagt nu 100 (gemiddelde over 1991-2020) tegenover 27 gemiddeld over 1901-1930.

Grafiek van het warmtegetal voor het zomerhalfjaar in De Bilt die een stijgende lijn laat zien van 1901 tot nu.
Figuur 1. Warmtegetal in De Bilt van 1901 tot en met 2022 voor het zomerhalfjaar (1 april tot 1 november). Bron: KNMI.
Warmtegetal per maand in De Bilt, gemiddeld over 1901-2021 (blauw) en 1991-2020 (rood), plus de minimale en maximale waarde over 1901-2021 (stippellijnen). Bron: KNMI.
Figuur 2. Warmtegetal per maand in De Bilt, gemiddeld over 1901-2021 (blauw) en 1991-2020 (rood), plus de minimale en maximale waarde over 1901-2021 (stippellijnen). Bron: KNMI.
Trendlijnen van het warmtegetal per maand in De Bilt voor de maanden april tot en met oktober. Bron: KNMI.
Figuur 3. Trendlijnen van het warmtegetal per maand in De Bilt voor de maanden april tot en met oktober. Bron: KNMI.

Warmtegetallen per maand 

Als we kijken naar het gemiddelde warmtegetal per maand over de hele meetreeks, dan zien we dat de zomermaanden bijna 90 procent bijdragen (blauwe lijn in figuur 2), met juli als uitschieter (40 procent). De resterende 10 procent komt grotendeels voor rekening van mei en september. April en oktober dragen af en toe ook iets bij (minder dan 1 procent). Alle maanden hebben wel eens niets bijgedragen, de maximale maandbijdrage ooit is 134 in juli 2006 (blauwe stippellijn).  

Steeds grotere bijdrages van de niet-zomermaanden 

Kijken we naar de trend in warmte per maand, dan zien we dat de hoeveelheid 'warmte' niet alleen toeneemt in de zomermaanden (figuur 3). Zo is het gemiddelde warmtegetal in mei gestegen van ongeveer 3 naar 7 en in september van 1 naar 5. Ook april en oktober beginnen een bijdrage te leveren. Met de verwachte verdere stijging van de gemiddelde temperatuur zal ook het warmtegetal verder toenemen. Als de huidige trend zich voortzet is het relatief hoge warmtegetal van 2022 tot nu toe rond 2050 een ‘normale’ waarde geworden.  

Top 10 warmtegetallen sinds 1901 (voorlopig, bijgewerkt tot 6 september 2022)  
2006 201.3
2018 196.0
1995 169.7
1976 163.8
1947 159.2
1994 147.9
2020 145.6
2022 134.6
1983 133.9
2003 133.4

 

KNMI-klimaatbericht door Yorick de Wijs

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Open dag 2024: van weerballon tot seismoselfie

    Op zaterdag 5 oktober openden we voor de tweede keer onze deuren tijdens het Weekend van de Weten...

    07 oktober 2024 - Nieuwsbericht
  2. Extreme warmterecords op Spitsbergen

    De temperaturen op Spitsbergen, een archipel in het noordpoolgebied, blijven onder invloed van kl...

    04 oktober 2024 - Klimaatbericht
  3. Helene is de derde dodelijkste orkaan in de Verenigde Staten

    Orkaan Helene heeft afgelopen weekend voor veel slachtoffers en schade gezorgd in Amerika. De sto...

    04 oktober 2024 - Nieuwsbericht
  4. Early Warning Podcast - vervolg op succesvolle KNMI-podcastserie

    Het klimaat verandert en dat merken we bijna iedere dag. Het KNMI is de afgelopen jaren veranderd...

    03 oktober 2024 - Nieuwsbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten