Spitsbergen gezien vanuit de ruimte
Foto: Copernicus Sentinel-2

Extreme warmterecords op Spitsbergen

04 oktober 2024

De temperaturen op Spitsbergen, een archipel in het noordpoolgebied, blijven onder invloed van klimaatverandering en allerlei versterkende klimaatmechanismen keihard doorstijgen. Afgelopen zomer werden weer eens een aantal records verbroken, en wel met hele grote marges. De extreme temperaturen leiden tot een enorm sterke toename van de afsmelting van gletsjers, ijskappen, sneeuw en zee-ijs op en nabij Spitsbergen.

Hotspot 

Spitsbergen wordt ook wel de hotspot van klimaatopwarming genoemd, omdat de eilandengroep in de afgelopen 60 jaar met ongeveer 6 graden is opgewarmd, wat neerkomt op 1 graad per 10 jaar (ter vergelijking, Nederland is in meer dan een eeuw ongeveer 2.5 graden opgewarmd, en de wereld als geheel ongeveer 1.4 graden). De opwarming op Spitsbergen gaat dus ruwweg 4 zo snel als Nederland, en 8 keer zo snel als het wereldgemiddelde. 

Dit is op zich al bijzonder, maar nu deed de afgelopen zomer er nog een paar flinke scheppen bovenop. In de hoofdstad van Spitsbergen, Longyearbyen, kwam de gemiddelde zomertemperatuur (juni-juli-augustus) 3 graden uit boven het gemiddelde van 1991-2020 (8,5 °C om 5.5°C), zie afbeelding 1. Vier van de vijf warmste zomers ooit zijn van 2020 of later. 

Het was echter vooral de maand augustus die eruit sprong. Augustus 2024 was met een gemiddelde temperatuur van 11,0 °C welgeteld 2,6 °C warmer dan het vorige record, en niet minder dan 5,0 °C warmer dan het gemiddelde van 1991-2020 (afbeelding 2). Vóór 2020 haalde geen enkele augustus de 9 °C. Deze warmtegolf ging gepaard met temperaturen overdag van boven de 20 °C, wat hiervoor in augustus nog nooit was opgetreden (vorige record: 18,1 °C). 

Tot nu toe warmden de poolgebieden vooral in de winter zeer sterk op, geholpen door het terugtrekken van zee-ijs waardoor de oceaan makkelijker de onderste lagen van de atmosfeer kan opwarmen, maar door aanhoudende zuidenwinden stijgen de temperaturen ook in de zomerperiode heel sterk.  

Lijngrafiek van de waargenomen gemiddelde temperatuur in de zomer in Longyearbyen, Spitsbergen, sinds 1900.
Afbeelding 1. De waargenomen gemiddelde temperatuur in de zomer in Longyearbyen, Spitsbergen, sinds 1900. Data: Norwegian Meteorological Institute.
Lijngrafiek van de waargenomen gemiddelde temperatuur in augustus in Longyearbyen, Spitsbergen, sinds 1900.
Afbeelding 2. De waargenomen gemiddelde temperatuur in augustus in Longyearbyen, Spitsbergen, sinds 1900. Data: Norwegian Meteorological Institute.
Satellietbeeld van 9 augustus 2024, van Nordauslandet, Spitsbergen.
Afbeelding 3. Satellietbeeld van 9 augustus 2024, van Nordauslandet, Spitsbergen. Sneeuw (helder wit) is alleen aanwezig op de allerhoogste ijskappen. De gletsjers zijn grotendeels vrij van sneeuw. ©European Union, Copernicus Sentinel-2 imagery.

Gevolgen 

De zomer van 2024 was ook erg nat, met meer dan twee keer de normale hoeveelheid neerslag. Dit wordt in elk geval deels verklaard doordat warme lucht meer vocht kan bevatten. Dit effect zorgt voor een algehele “vernatting” van het Arctisch gebied. 

Door de hoge temperaturen (ver boven nul) valt de meeste neerslag inmiddels als regen, vooral in de zomer.  Regenval zorgt voor een extra snelle afsmelting van ijs en sneeuw, omdat warm water relatief veel energie bevat. Meer regenval samen met hoge temperaturen hebben dan tot gevolg dat de ijskappen en gletsjers van Spitsbergen bijzonder snel afsmelten (afbeelding 3). Analyses laten zien dat de afsmelting wel vijf keer zo hoog is als in recente, ook al flink opgewarmde, zomers. 

Het smelten gaat zodanig snel dat zelfs grote delen van de koude, hoge gebieden, waar normaal de sneeuw in de zomer kan “overleven”, inmiddels helemaal sneeuwvrij zijn. Omdat de afsmelting niet meer gecompenseerd wordt door meer sneeuwval (want er valt regen), zal het onvermijdelijke gevolg zijn dat de gletsjers op Spitsbergen zich nog sneller zullen terugtrekken. 

KNMI-klimaatbericht door Richard Bintanja 

Volgende week onder andere een klimaatbericht over het nabootsen van geobserveerd weer in een koeler en in een warmer klimaat 

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Met de nieuwe KNMI-app ben je voorbereid op gevaarlijk weer

    Vanaf vandaag is de nieuwe KNMI-app te downloaden. We gaan steeds eerder en gerichter waarschuwen...

    05 november 2024 - Nieuwsbericht
  2. Waarom viel er de afgelopen dagen zoveel regen in Spanje?

    Afgelopen woensdag 29 oktober werd Spanje getroffen door de zwaarste overstroming van deze eeuw. ...

    01 november 2024 - Klimaatbericht
  3. Zachte, droge oktobermaand met zonnige perioden

    Oktober was een zachte maand, met een gemiddelde temperatuur van 12,1°C tegen een langjarig gemid...

    31 oktober 2024 - Nieuwsbericht
  4. 10 jaar klimaatattributie door World Weather Attribution

    Ter gelegenheid van het 10 jarig jubileum is vandaag een rapport van World Weather Attribution (W...

    31 oktober 2024 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten