Waar de regen begin vorig jaar nog met bakken uit de hemel kwam is het dit jaar al sinds februari droger dan gebruikelijk. Het neerslagtekort, het verschil tussen de neerslag en de verdamping, is vanaf 1 april gemiddeld over het land inmiddels opgelopen tot 91 millimeter. Het is daarmee net zo droog als rond dezelfde tijd in het recorddroge jaar 1976. Ook de komende twee weken wordt er weinig neerslag verwacht, waardoor het neerslagtekort nog verder zal oplopen.
Afbeelding 1 toont het landelijk neerslagtekort tot en met 12 mei (zwarte lijn). De tegenstelling met vorig jaar is groot, toen stond het landelijk neerslagtekort op 12 mei nog op 19 millimeter. Ook de rest van 2024 kwam het neerslagtekort niet hoger dan 81 millimeter, lager dus dan hoe hoog het neerslagtekort nu al is.
Het neerslagtekort is vooral groot in de westelijke helft van het land (zie afbeelding 2). In het oosten van het land, met name rond de Veluwe en langs het uiterste oosten van het land viel in april meer neerslag dan het langjarig gemiddelde, wat het neerslagtekort daar enigszins tempert.
Van meteorologische droogte is sprake als het neerslagtekort groter is dan in de meeste andere jaren, wat inhoudt dat er veel meer water verdampt dan er bijkomt door regen. Van hydrologische droogte is sprake als door het aanhoudende neerslagtekort ook de rivier-, oppervlakte- en grondwaterstanden sterk dalen. Hiervoor is het onder andere belangrijk hoeveel neerslag er in de periode vóór de droogte is gevallen, dus hoeveel water er nog “op voorraad” is.
De droogte begon dit jaar al vroeg, eerder dan in het recordjaar 1976 en ook veel eerder dan in het eveneens zeer droge jaar 2018, toen het neerslagtekort eigenlijk pas in juni flink begon toe te nemen.
Afbeelding 3 geeft een indruk van de hydrologische droogte en de hoeveelheid neerslag die in de grond is gezakt sinds 1 januari. We zien dat er aan het begin van het jaar meer water op de grond viel dan dat er aan de grond werd onttrokken door verdamping. Maar sinds begin maart zien we dat dit omdraait en dat de grond steeds droger is geworden. De droogte begon dit jaar al vroeg, eerder dan in het recordjaar 1976 en ook veel eerder dan in het eveneens zeer droge jaar 2018, toen het neerslagtekort eigenlijk pas in juni flink begon toe te nemen.
Deze afbeelding (3) is wel een versimpeling, en gaat ervan uit dat alle neerslag in de grond bewaard is gebleven. Vooral in gebieden met hoge grondwaterstanden is dit vaak niet het geval en stroomt overtallig water via grondwater richting sloten en rivieren. Andere factoren die meespelen in de hydrologische droogte zijn het onttrekken van grondwater en de grondwaterstanden van voor januari. Deze laatste waren bijvoorbeeld uitzonderlijk hoog door de vele neerslag in de tweede helft van 2023 en in 2024.
Ondertussen geeft de droogtemonitor van Rijkswaterstaat aan dat de grondwaterstanden op veel plaatsen al zijn gedaald tot onder de normale stand voor de tijd van het jaar. Kleinere beken beginnen droog te vallen en verschillende waterschappen melden waarnemingen van blauwalg. Ook de rivierafvoeren zijn lager dan gemiddeld. Bij de Rijn levert dit al lichte problemen op voor de scheepvaart.
De droogte wordt veroorzaakt door een aaneenschakeling van hogedrukgebieden die het weer bij ons beïnvloeden. Hierdoor worden de lagedrukgebieden, die vaak voor regen zorgen, gedwongen meer naar het zuiden en noorden te gaan. Dat merken ze in bijvoorbeeld Spanje en Portugal, waar juist meer neerslag is gevallen dan gebruikelijk voor de tijd van het jaar.
Voor een groot deel is de ligging van hoge- en lagedrukgebieden toeval, en valt dat onder de grilligheid van het weer. Vorig jaar trokken de lagedrukgebieden juist over ons land en was het extreem nat.
Wel zien we dat door klimaatverandering de extremen extremer worden. Wanneer het regent, regent het harder, omdat warme lucht meer vocht kan bevatten. In perioden dat het weinig regent neemt het neerslagtekort sneller toe, omdat er meer water kan verdampen in een warmer klimaat.
Alle KNMI'23-klimaatscenario's laten zien dat in april en mei de neerslag licht toeneemt, maar ook de verdamping, waardoor het neerslagtekort toch groter wordt.
We zien dat in de laatste decennia vooral april en mei droger zijn geworden, met name in het binnenland. Dit is deels toe te schrijven aan hogere temperaturen (door klimaatverandering) en deels aan meer zonneschijn (door een afname van de luchtvervuiling).
Deze toename zet zich volgens de KNMI’23-klimaatscenario’s ook in de toekomst door. In alle scenario’s neemt in april en mei weliswaar de neerslag licht toe, maar neemt ook de verdamping toe, waardoor het neerslagtekort in het voorjaar groter wordt.
In de zomer neemt de verdamping sterk toe en daarnaast neemt ook de hoeveelheid neerslag af. Hierdoor neemt de kans op (extreme) droogte nog sneller toe dan in het voorjaar. In de KNMI’23-klimaatscenario’s is in het droogste scenario (Hd) een gemiddelde zomer in de toekomst ongeveer even droog als een extreem droge zomer nu.
Vandaag wordt het tropisch warm in Nederland door de aanvoer van warme lucht uit Zuid-Europa. Ook...
13 juni 2025 - KlimaatberichtAan het einde van de vrijdagavond en in de nacht naar zaterdag kans op zware onweersbuien in het ...
13 juni 2025 - LiveblogDe Atlantische oceaanstroming, waar de Golfstroom onderdeel van is, lijkt een stuk instabieler te...
11 juni 2025 - KlimaatberichtVorige week was daar dan eindelijk een uitspraak in de klimaatrechtzaak die een Peruaanse boer ha...
06 juni 2025 - Klimaatbericht