Earthrise
Foto: NASA

De mens verandert het klimaat

20 augustus 2021

We leven in het "Antropoceen", het tijdperk waarin de mens een dominante factor is in de evolutie van de leefomgeving op aarde. Deze naam kreeg bekendheid door de begin dit jaar gestorven Nederlandse nobelprijswinnaar Paul Crutzen. Hij kreeg de nobelprijs voor zijn bijdragen aan het onderzoek naar de afbraak van ozon in de stratosfeer onder invloed van door de mens uitgestoten chloorfluorkoolstofverbindingen uit spuitbussen en koelkasten (CFK’s). Door de uitstoot van CFK’s te reguleren is het ozongat zich aan het herstellen. Een lichtend voorbeeld van hoe kennis van de processen die onze leefomgeving vormgeven onze activiteiten kan sturen om gewenste veranderingen teweeg te brengen.

Uitstoot van broeikasgassen door de mens warmt de aarde op

Door de verbranding van fossiele brandstoffen en de productie van cement is de CO2 concentratie in de laatste 150 jaar gestegen van 280 ppm tot 415 ppm. De concentratie van methaan (CH4), ook een broeikasgas, is vooral door toenemende winning van fossiele brandstoffen en grootschalige veeteelt gestegen van 700 tot 1880 ppb. Door de gemeten toegenomen concentraties CO2 en CH4 warmt de aarde op. Het 6de klimaatrapport van het IPCC is hier heel duidelijk over. De toegenomen kennis over de processen, meer en betere metingen met o.a. satellieten en oceaan boeien, verbeterde klimaatmodellen en de snelle opwarming van het klimaat maken deze sterke conclusie mogelijk. 

De aarde is opgewarmd en we weten waardoor

Gemiddeld over 2010-2019 is de wereld inmiddels 1,1 graden warmer dan voor de industriële revolutie, het begin van de grootschalige uitstoot van broeikasgassen. De broeikasgassen hebben voor 1,5 graden opwarming gezorgd die gedeeltelijk is gecompenseerd door 0,4 graden afkoeling door de toename van minuscule sulfaatdeeltjes (aerosolen) in de lucht die zonlicht tegenhouden (figuur 1). De toename van sulfaatdeeltjes is ook een gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen. Variaties in de zonnestraling, vulkaanuitbarstingen en natuurlijke schommelingen in de temperatuur op aarde hebben nauwelijks bijgedragen aan de opwarming in de laatste 150 jaar. Klimaatmodellen zijn alleen in staat om de waargenomen opwarming te reproduceren als de toegenomen concentraties broeikasgassen en sulfaatdeeltjes worden meegenomen (figuur 2).

Opwarming beperken is mogelijk door snel de uitstoot te minderen

Door de stijgende broeikasgassen is ook de hoeveelheid regen wereldwijd toegenomen, maar er zijn ook gebieden waar de hoeveelheid regen is afgenomen. Op veel plaatsen is de kans op extreme regen, droogte en hittegolven toegenomen. Ook in Nederland is dat het geval. Hoe het klimaat zich verder zal ontwikkelen is mede afhankelijk van de keuzes die de mens gaat maken. Door de uitstoot van broeikasgassen te reguleren kan verdere klimaatverandering worden beperkt. Minder broeikasgassen uitstoten kan bereikt worden door minder fossiele brandstoffen te verstoken. Dit kan door minder energie te gebruiken en over te stappen op andere energiebronnen die geen broeikasgassen uitstoten. Alleen door snelle reducties in uitstoot en op grote schaal CO2 uit de lucht te halen is het waarschijnlijk mogelijk de opwarming tot twee graden te beperken. Als dat niet lukt is de aarde in 2100 mogelijk vijf graden warmer dan voor de industriële revolutie (figuur 3).

Aarde is eindig

Menselijke activiteiten vinden op zo’n grote schaal plaats dat ze de samenstelling van de atmosfeer veranderen en als gevolg ook het klimaat op aarde, de hoeveelheid land- en zee-ijs, de hoeveelheid grondwater, de hoogte van de zeespiegel, de zuurgraad van de oceanen en de sterkte van zeestromingen. Mens en natuur zullen zich aan deze veranderingen moeten aanpassen. We leven in het Antropoceen, het tijdperk waarin de activiteiten die wij als mensen ondernemen een dominante rol spelen in de evolutie van het leven op aarde.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten
 

Oorzaken van de opwarming van de aarde sinds 1850.
Figuur 1. Oorzaken van de opwarming van de aarde sinds 1850. Bron: IPCC.
Wereldgemiddelde temperatuur
Figuur 2. (links) Reconstructie van de wereldgemiddelde temperatuur sinds het jaar 1 en (rechts) waargenomen sinds 1850 (zwart) en gesimuleerd met klimaatmodellen zonder (blauw) en met de menselijke invloeden meegerekend (bruin). Bron: IPCC.
Scenario's voor toekomstige CO2 concentraties en bijbehorende berekende opwarming.
Figuur 3. Scenario’s voor toekomstige CO2 concentraties (links) en berekende opwarming bij de scenario’s (rechts). Met sterke reducties en CO2 uit de lucht halen is het doel van het Parijs akkoord om de opwarming tot 2 graden te beperken haalbaar.

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Waarom de Cariben mogelijk een actief orkaanseizoen tegemoet gaan

    Een jaar geleden, in maart 2023, begonnen wereldwijd de hoge zeewatertemperaturen records te verb...

    27 maart 2024 - Klimaatbericht
  2. Koraal verdwijnt in hoog tempo

    Te hoge temperaturen van het oceaanwater zorgen ervoor dat koraalriffen op grote schaal afsterven...

    26 maart 2024 - Klimaatbericht
  3. Steeds gevaarlijkere gevoelstemperaturen in zuidelijk West-Afrika door klimaatverandering

    Als gevolg van klimaatverandering is de zogenaamde gevoelstemperatuur in zuidelijk West-Afrika nu...

    22 maart 2024 - Klimaatbericht
  4. Wereld Meteorologische Dag 2024

    Klimaatverandering is een reële en niet te ontkennen bedreiging voor onze hele beschaving. De gev...

    21 maart 2024 - Nieuwsbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten