Minder bewolking was belangrijke factor in recordwarmte 2023

Hoewel het verbreken van temperatuurrecords verwacht mag worden met de toenemende hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer, was het jaar 2023 toch uitzonderlijk. Het was namelijk 0,2 °C warmer dan klimaatwetenschappers konden verklaren op basis van de lange termijn opwarming en de invloed van El Niño en andere bekende korte termijn variaties, zoals vulkanisme en de concentratie aerosolen. Dat is een enorm verschil op de wereldschaal. Het jaar brak bovendien records met de hoogste zeewatertemperaturen ooit gemeten, met name in de Noord-Atlantische Oceaan, en een historisch lage zee-ijsbedekking rondom Antarctica. 

Een nieuwe studie op basis van satellietmetingen toont nu aan dat een verandering van het reflecterend vermogen van de aarde, de zogenaamde albedo, wellicht het verschil van 0,2 °C kan verklaren.  

Het reflecterend vermogen van de aarde 

Lichte oppervlakken, zoals wolken, sneeuw en ijs, zijn heel bepalend voor het reflecterend vermogen, oftewel de albedo, van de aarde. De aarde reflecteert ongeveer 30% van de inkomende zonnestraling en absorbeert de overige 70%. De nieuwe studie laat zien dat minder laaghangende bewolking een verschil van ongeveer 0,22 °C opwarming kan verklaren. Als er minder bewolking is, bereikt namelijk een groter deel van de zonnestraling het aardoppervlak. Dit was in 2023 met name het geval in de tropen en rondom gematigde breedtegraden. De bijdrage van de afname van sneeuw en ijs in de poolgebieden was ongeveer 0,03 °C. 

Een combinatie van factoren 

Naast de temperatuurtoename die we mogen verwachten van klimaatopwarming door broeikasgassen, zijn er ook natuurlijke schommelingen in het klimaat die vorig jaar tot de warmtepiek leidden. Het begin van een nieuwe El Niño cyclus kan ongeveer 0,07 °C opwarming in 2023 verklaren. Daarnaast waren er ook nog een aantal andere factoren die aan de hoge temperatuur in 2023 kunnen hebben bijgedragen, zoals de relatief hoge zonne-intensiteit. Daarnaast zorgde de vulkaanuitbarsting van de Hunga Tonga-Hunga Ha’apai in Tonga in 2022 voor een grote hoeveelheid waterdamp in de stratosfeer, die mogelijk tot wat extra opwarming kan hebben geleid. Een verminderde zwaveluitstoot door de scheepvaart kan ook bijgedragen hebben aan een sterkere absorptie van de zonnestraling en dus aan de opwarming. Maar deze laatste drie factoren kunnen samen maximaal 0,1 °C opwarming verklaren. 

Onduidelijke oorzaak van minder bewolking 

De vraag blijft echter of de afname van lage bewolking onderdeel is van natuurlijke schommelingen, veroorzaakt wordt door lagere aerosol concentraties (al dan niet door de afname van zwaveluitstoot door schepen), of onderdeel is van een nog onbekende terugkoppeling in het klimaatsysteem. Dat laatste zou betekenen dat het klimaat gevoeliger reageert op de toename van broeikasgassen dan eerder gedacht.   

In de satellietmetingen vanaf 2013 is een trend te zien naar minder lage bewolking. Het is cruciaal om de oorzaak hiervan te achterhalen zodat toekomstprojecties van de opwarming van de aarde dit effect kunnen meenemen. 

KNMI-klimaatbericht door Eveline van der Linden 

Pagina delen