Zonnepark Wilp
Foto: Hissink

Variabiliteit van groene energie

10 juli 2018

De grilligheid van het weer beïnvloedt hoeveel groene, hernieuwbare, energie kan worden opgewekt. Dagen met weinig wind en weinig zon geven een lage energieproductie. Als zulke dagen samenvallen met een grote vraag naar energie, bijvoorbeeld doordat het kouder is dan normaal, moeten energieproducenten stroom uit andere bronnen halen. Het KNMI doet onderzoek naar de weerpatronen op dergelijke dagen.

Energietransitie

Om toekomstige klimaatverandering te beperken wordt gewerkt aan een energietransitie: een omschakeling van stroom uit bijvoorbeeld kolen en gas naar stroom uit hernieuwbare bronnen zoals wind- en zonne-energie. Variaties in het weer zorgen echter voor variaties in energieopbrengst uit deze bronnen. Het KNMI doet onderzoek naar de meteorologische situaties waarbij de hernieuwbare energieopbrengst zeer laag is.  

Variabiliteit van energieproductie en energievraag

Voor dit onderzoek is 2000 jaar weer gesimuleerd met het mondiale klimaatmodel EC-Earth. Voor iedere dag van elk jaar is vervolgens de totale energieopbrengst in West-Europa berekend, gebruik makend van een model voor de weersafhankelijke productie van wind- en zonne-energie. Variaties in het weer leiden tot sterke variaties in productie van energie (figuur 1). De jaarlijkse gang wordt vooral bepaald door de productie van windenergie, die in de winter groter is dan in de zomer. Ook de variabiliteit in productie is groter in de winter. Hierdoor vallen  de dagen met de laagste productie 's winters.

De vraag naar energie varieert ook van dag tot dag. Deze variabiliteit hangt, onder andere, af van het weer. Op koude dagen wordt de (elektrische) verwarming aangezet, op hete dagen de airconditioning. Uit de modelberekeningen blijkt dat de hoogste energievraag in de winter voorkomt (figuur 1), het is dan immers het koudst.

Lage productie, hoge vraag

Het toekomstige energiesysteem zal zodanig ingericht moeten worden dat er gecompenseerd kan worden voor lage productie of hoge vraag. Figuur 2 laat het weerpatroon zien dat hoort bij een typische dag met extreem lage productie. In zo’n situatie zorgt een grootschalig hogedrukgebied voor lage windsnelheden over het gehele gebied. Het gaat hier bovendien om winterdagen, waardoor er ook weinig zonne-energie is.

Wanneer lage productie samenvalt met hoge vraag kan dat leiden tot een energietekort. Doordat zowel energieproductie als -vraag afhankelijk is van het weer, kan het risico op zo’n tekort met behulp van meteorologische data worden geschat. Zo’n samenkomst van slechte omstandigheden, een ‘compound event’, bestaat hier uit een groot hogedrukgebied in de winter en zeer lage temperaturen aangevoerd vanuit Oost-Europa (figuur 3). Er is dan weinig wind, weinig zon, en veel vraag naar energie. Inzicht in de weersafhankelijke variabiliteit van vraag en aanbod van hernieuwbare energie is een belangrijke bijdrage aan het ontwerp van het energiesysteem van de toekomst.

KNMI-klimaatbericht door Karin van der Wiel en Laurens Stoop

grafiek met variabiliteit van Europese energieproductie en -vraag per kalenderdag
Figuur 1: Variabiliteit van Europese energieproductie en -vraag per kalenderdag. De witte lijn toont per dag het gemiddelde, kleuren daaromheen de variatie van jaar op jaar, puntjes zijn de extremen. ©KNMI
kaart met gemiddeld weerpatroon voor 1-in-10 jaar lage West-Europese energieproductie. Contouren geven de luchtdruk weer [hPa], de kleuren de afwijking van de normale windsnelheid [m/s] en zonnestraling [W/m2].
Figuur 2: Gemiddeld weerpatroon voor 1-in-10 jaar lage West-Europese energieproductie. Contouren geven de luchtdruk weer [hPa], de kleuren de afwijking van de normale windsnelheid [m/s] en zonnestraling [W/m2]. ©KNMI
kaart met gemiddeld weerpatroon voor een 1-in-10 jaar groot verschil tussen energieproductie en -vraag. Contouren geven de luchtdruk aan het oppervlak weer [hPa], kleuren de afwijking van de normale windsnelheid [m/s] en temperatuur [˚C].
Figuur 3: Gemiddeld weerpatroon voor een 1-in-10 jaar groot verschil tussen energieproductie en -vraag. Contouren geven de luchtdruk aan het oppervlak weer [hPa], kleuren de afwijking van de normale windsnelheid [m/s] en temperatuur [˚C]. ©KNMI

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Het nieuwe klimaat van het Arctische gebied

    Aan het eind van de winter bereikt het Arctische zee-ijs zijn jaarlijkse maximum. Dit jaar gebeur...

    16 april 2025 - Klimaatbericht
  2. Opvallende verschillen tussen Oost- en West-Europa in 2024

    2024 was het warmste jaar in Europa sinds het begin van de metingen. We hebben de langste hittego...

    15 april 2025 - Klimaatbericht
  3. Marathonweer

    Zondag lopen duizenden mensen de Rotterdam Marathon. Ik ook. Weer of geen weer. Lopers beweren va...

    11 april 2025 - Klimaatbericht
  4. Kans op zo'n zachte maand maart neemt snel toe

    Maart was uitzonderlijk zonnig en zacht en er viel nauwelijks regen. Op maar liefst zes dagen lie...

    09 april 2025 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten