Toename neerslagtekort en verdamping in voorjaar

Het maximale neerslagtekort in Nederland in het voorjaar is de afgelopen vijftig jaar toegenomen, met bijna 50 procent. Dit komt door een toename van de verdamping, de hoeveelheid neerslag is nauwelijks veranderd. De toegenomen verdamping is het gevolg van de toegenomen hoeveelheid zonnestraling en de stijging van de temperatuur.

Neerslagtekort

Het neerslagtekort volgt uit het verschil tussen de berekende verdamping en de hoeveelheid neerslag. Dit verschil wordt dagelijks gesommeerd vanaf 1 april. In het voorjaar en de zomer is de verdamping de meeste dagen groter dan de neerslag, en neemt het neerslagtekort doorgaans toe.  We gaan hier in op de maximale waarde van het neerslagtekort in het meteorologische voorjaar, dus in dit geval in de maanden april en mei.

Neerslagtekort en verdamping nemen toe

Figuur 1 toont het maximale landelijk gemiddelde neerslagtekort in het voorjaar sinds het begin van de metingen in 1906. Het huidige voorjaar heeft het hoogste neerslagtekort van de meetreeks, hoger dan het tot nu toe hoogste neerslagtekort in het voorjaar in 2011. Het neerslagtekort is de afgelopen vijftig jaar toegenomen met gemiddeld  1,0 procent (oftewel 0,60 mm) per jaar (groene lijn). Dit komt door een toename van de verdamping (Figuur 2), de hoeveelheid neerslag in het voorjaar is nauwelijks veranderd (Figuur 3). De toegenomen verdamping is het gevolg van de toegenomen hoeveelheid zonnestraling en de stijging van de temperatuur.

Meer zon, hogere temperatuur

De berekende verdamping neemt toe met de hoeveelheid zonnestraling en met de temperatuur. De toename met de zonnestraling is evenredig – twee keer zoveel zonnestraling geeft twee keer zoveel verdamping. De toename van de verdamping met de temperatuur is groter naarmate de temperatuur lager is, ongeveer 3 procent per graad in de wintermaanden en 2 procent per graad in de zomermaanden. De afgelopen decennia is het aantal zonuren toegenomen, de zonnestraling is door schonere lucht sterker geworden, en de temperatuur is gestegen. Hierdoor zijn de verdamping en het neerslagtekort in het voorjaar toegenomen. De toename van de temperatuur wordt voor een deel veroorzaakt door klimaatverandering, wat dus ook, voor een klein deel, geldt voor de toename in de verdamping en het neerslagtekort in het voorjaar.

Regionale verschillen in neerslagtekort

De verdamping en de zonnestraling nemen in het binnenland sterker toe dan in het kustgebied. Hierdoor is het (maximale) neerslagtekort in binnenland groter dan in het kustgebied. Dit geldt voor het gehele groeiseizoen april t/m september, zoals beschreven in het klimaatbericht van eergisteren, maar het geldt ook voor alleen het voorjaar.

KNMI-Klimaatbericht door Jules Beersma en Peter Siegmund