foto van de Antarctische IJskap
Foto: Bethan Davies

Valt de West-Antarctische IJskap nog te redden?

02 november 2023

Ook al wordt de uitstoot van broeikasgassen snel teruggebracht, dan nog gaat de West-Antarctische IJskap mogelijk versneld smelten door de opwarmende oceaan. Het “point of no return” zou zelfs al gepasseerd zijn, suggereert een nieuwe studie in Nature Climate Change. Voor laaggelegen gebieden zoals Nederland zou dit op termijn enorme gevolgen kunnen hebben, want de West-Antarctische IJskap bevat genoeg ijs voor 5,3 meter zeespiegelstijging. Mogelijk moeten de KNMI’23-klimaatscenario's, die in oktober gepubliceerd werden, worden geactualiseerd als verder onderzoek de resultaten uit deze studie bevestigt.

Modelberekeningen 

Het genoemde onderzoek is gebaseerd op een gedetailleerd computermodel van de oceaan nabij West-Antarctica. Deze oceaan staat in direct contact met de drijvende ijsplaten die de stroming van gletsjers (bijvoorbeeld Thwaites Gletsjer) op het land in bedwang houden. In plaatje 1 zie je hoe dat eruitziet. Als de ijsplaten door opwarming van de oceaan wegsmelten, dreigen de achterliggende gletsjers versneld in zee te stromen en zodoende het zeeniveau te verhogen. 

Een zorgwekkende conclusie van deze studie is dat de toekomstige opwarming van de oceaan nabij West-Antarctica (zie plaatje 2) slechts voor een klein deel afhankelijk is van de toekomstige broeikasuitstoot (plaatje 3); deze wordt al grotendeels bepaald door de uitstoot in de afgelopen decennia. Zelfs als de doelstellingen van Parijs gehaald worden, zo concluderen de auteurs, zal de oceaan bij West-Antarctica ongeveer drie keer zo sterk opwarmen en zullen de ijsplaten versneld afsmelten. 

Tekening van de Antarctische ijskap en de overgang naar een drijvende ijsplaat.
Plaat 1. Illustratie van de Antarctische ijskap en de overgang naar een drijvende ijsplaat.
Kaart met in kleur de opwarming van het oceaanwater op 200 tot 700 meter diepte en het van onderaf afsmelten van ijsplaten in West-Antarctica berekend voor de periode 2006 tot 2100.
Plaat 2. Opwarming van het oceaanwater op 200 tot 700 meter diepte en het van onderaf afsmelten van ijsplaten in West-Antarctica berekend voor de periode 2006 tot 2100. Bron: Nature Climate Change, 2023.
Staafdiagram met daarin de opwarming van de oceaan en de afsmelt van de drijvende ijsplaten voor de kust van Antarctica voor het verleden (1920-2005) en de toekomst (2006-2100) voor verschillende scenario's van toekomstige uitstoot van broeikasgassen
Plaat 3. Staafdiagram met daarin de opwarming van de oceaan en de afsmelt van de drijvende ijsplaten voor de kust van Antarctica voor het verleden (1920-2005) en de toekomst (2006-2100) voor verschillende scenario's van toekomstige uitstoot van broeikasgassen. Bron: Nature Climate Change, 2023.

Een aantal kanttekeningen 

Deze studie is gebaseerd op één regionaal oceaanmodel, dat wel nauwkeuriger is en meer details meeneemt dan gebruikelijk, maar dat wordt aangestuurd met gegevens van slechts één mondiaal klimaatmodel (het gebruik van meerdere modellen levert vaak nauwkeuriger resultaten op). Bovendien wordt in de studie geen ijskapmodel gebruikt om de respons van de West-Antarctische gletsjers te berekenen (dit wordt slechts gesuggereerd) en ontbreken een aantal belangrijke ijs-oceaan terugkoppelingen. Deze studie geeft daarom geen inzicht in vragen als ‘hoe veel’ en ‘hoe snel’ het afsmelten van West-Antarctica zal plaatsvinden (en of deze nog te redden is) en de zeespiegel zal stijgen. 

Impact op de KNMI-klimaatscenario's 

Het belangrijkste resultaat van deze studie is dat de opwarming van de oceaan nabij West-Antarctica versterkt kan, en waarschijnlijk zal worden door veranderende windpatronen. Deze veranderingen liggen ook ten grondslag aan de sterk afnemende zee-ijsbedekking rond Antarctica in de afgelopen jaren. Het is onwaarschijnlijk dat vanwege deze resultaten de hoogste KNMI-klimaatscenario's voor zeespiegelstijging naar boven bijgesteld moeten worden, maar de lage zeespiegelscenario’s worden hierdoor wel onwaarschijnlijker. Om de invloed van deze processen op de zeespiegelstijging te bepalen werkt het KNMI aan de ontwikkeling van complexere modellen die ook ijs-oceaan terugkoppelingen meenemen; dit onderzoek zal uitwijzen of de scenario’s inderdaad geactualiseerd moeten worden. 

KNMI-klimaatbericht door Richard Bintanja, Dewi Le Bars, Sybren Drijfhout en Erwin Lambert.

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. De klimaatstreepjescode van Koning Willem-Alexander

    Zaterdag viert Koning Willem-Alexander zijn 57ste verjaardag. Hoe is het klimaat tijdens zijn lev...

    24 april 2024 - Klimaatbericht
  2. Europa was in 2023 uitzonderlijk warm en nat

    Het jaar 2023 was – wederom – een jaar vol extremen in Europa; één van de natste jaren in de meti...

    22 april 2024 - Klimaatbericht
  3. Toename broeikasgas methaan in hogere versnelling

    Wereldwijd warmt het klimaat op doordat de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer steeds verd...

    17 april 2024 - Klimaatbericht
  4. De hoofdmoot van de jaarneerslag

    Alle regen in een jaar opgeteld bedekt Nederland gemiddeld met een laag water van 85 centimeter. ...

    15 april 2024 - Klimaatbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten