Nachtelijk Europa gezien vanuit de ruimte
Foto: NASA

Wat maakt de huidige klimaatverandering zo bijzonder?

28 september 2023

Klimaatverandering is van alle tijden. Maar wat de opwarming van nu anders maakt, is dat de mens deze veroorzaakt. Daarnaast zijn mensen gaan wonen op plekken waar het klimaat een veilig bestaan mogelijk maakt. Een kleine verandering in het klimaat vraagt al snel om aanpassingen.

Is het eerder zo warm geweest? 

Een reconstructie van de temperatuur op aarde van miljoenen jaren geleden tot nu laat grote variaties zien (figuur 1). Zeer warme perioden en ijstijden wisselen elkaar af. Deze hangen samen met veranderingen in de baan van de aarde rond de zon, de wisselende hoeveelheid zonlicht, veranderingen in de ligging van de continenten, vulkanische activiteit, veranderingen in oceaanstromingen zoals El Niño en veranderingen in de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer. Tot voor 6000 jaar geleden veranderde het klimaat alleen door deze natuurlijke oorzaken. Totdat de mens op grote schaal ging ingrijpen in de natuurlijke kringlopen.   

Wat veroorzaakt de huidige opwarming? 

De snelheid waarmee de aarde nu opwarmt door de toename van broeikasgassen is ongeëvenaard

Rond 6000 jaar geleden ging de mens gewassen verbouwen, eerst op kleine schaal, later op steeds grotere schaal. Door ontbossing en rijstteelt kwamen er extra broeikasgassen vrij zoals koolstofdioxide en methaan. De afgelopen eeuw nam de uitstoot van deze gassen enorm sterk toe door de productie en verbranding van fossiele brandstoffen. De snelheid waarmee de aarde nu opwarmt door de toename van broeikasgassen is ongeëvenaard. De bijdrage van natuurlijke factoren aan de opwarming over de afgelopen 150 jaar is verwaarloosbaar klein (figuur 2). De huidige opwarming van de aarde heeft grote gevolgen voor de manier waarop we nu leven.  

Lijngrafiek van de temperatuur op aarde van 60 miljoen jaar geleden tot nu en verwachtingen tot 2300
Figuur 1. Reconstructie van de temperatuur op aarde, van 60 miljoen jaar geleden tot nu. Met klimaatmodellen is de temperatuur berekend tot 2300 voor verschillende scenario's voor uitstoot van broeikasgassen door de mens. Bron: IPCC AR6 FIguur TS.1
Lijngrafiek van de waargenomen temperatuur tussen 1850 en 2020 en berekend met klimaatmodellen, met en zonder de stijging in broeikasgassen door de mens
Figuur 2. Gemeten (zwart) temperatuurstijging tussen 1850 en nu en berekend met klimaatmodellen zonder (groen) en met de stijging in broeikasgassen veroorzaakt door de mens (bruin). Het gekleurde vlak geeft de spreiding aan in de berekeningen. Bron: IPCC AR6

Wat zijn de gevolgen van de huidige opwarming? 

We zijn gaan wonen op plekken waar het klimaat een veilig bestaan mogelijk maakt. Daar waar het niet te droog is, ook niet te nat, niet te koud en ook niet te heet en het ook niet te vaak overstroomt. Doordat het klimaat verandert, krijgt vrijwel iedereen te maken met weersextremen waar we niet op voorbereid zijn.  

Hoge temperaturen en hittegolven

Door extreme temperaturen en hittegolven sterven meer mensen aan hittestress

De huidige opwarming zorgt voor vaker extreme hittegolven met temperaturen die eerder niet voorkwamen op die plek (zoals in Canada en de Verenigde Staten in juli 2021). Hierdoor sterven meer mensen aan hittestress. Daarnaast verhogen hitte en droogte de kans op bosbranden. Onze steden in Nederland zijn niet gebouwd op temperaturen boven de 30 graden die tegenwoordig steeds vaker voorkomen. We installeren airco's en maken plannen om onze steden groener en schaduwrijker te maken om extreme hitte in de stad tegen te gaan. 

Zeespiegelstijging  

De huidige opwarming zorgt ervoor dat de zeespiegel stijgt en de kans op overstromingen in laaggelegen delen aan de kust toeneemt. Dat geldt voor rivierdelta's wereldwijd. Met name laaggelegen koraaleilanden (zoals Tuvalu in de Stille Oceaan) worden direct in hun voortbestaan bedreigd. Wij versterken onze zeewering en denken na over hoe we in Nederland in de toekomst kunnen blijven wonen bij extreme zeespiegelstijging

Droogte 

De huidige opwarming zorgt voor meer droogte en waterschaarste in gebieden waar het al droog is. Dit leidt tot hongersnoden en mensen die wegtrekken om ergens anders een bestaan te vinden (zoals de afgelopen jaren in de hoorn van Afrika). In Nederland passen we het waterbeheer aan om extra zoetwater vast te houden voor een droge zomer.  

Extreme regenbuien 

De huidige opwarming zorgt voor extremere regenbuien (zoals in Zuid-Limburg en omgeving in 2021). Dit leidt tot overstromingen en aardverschuivingen. Tropische cyclonen brengen meer regen en meer slachtoffers en schade door overstromingen (zoals cycloon Harvey in Louisiana in 2017). 

Wat gebeurt er als de aarde verder opwarmt? 

Naarmate de aarde verder opwarmt, krijgen we nog vaker te maken met extreem weer

Naarmate de aarde verder opwarmt, krijgen we nog vaker te maken met extreem weer. Met veel schade en grote gevolgen voor de slachtoffers. We zullen ons meer aan moeten passen om beter bestand te zijn tegen deze extremen. De aarde warmt steeds sneller op omdat tot nu toe de uitstoot van broeikasgassen nog altijd stijgt. 

Kunnen we de opwarming nog ombuigen? 

Het klimaat van de toekomst hangt af van keuzes nu. Hoe meer en hoe eerder we wereldwijd de uitstoot van broeikasgassen beperken en hoe meer CO2 we uit te lucht halen, hoe minder klimaatverandering en dus hoe minder weersextremen. In het klein kan iedereen bijdragen door binnen de eigen mogelijkheden de uitstoot te verminderen. Overstappen op openbaar vervoer of een deelauto of elektrische auto, vakantie vieren zonder vliegreis, vegetarisch eten in plaats van vlees, je huis isoleren, tweedehands spullen kopen in plaats van nieuw. Als je je eigen uitstoot vermindert, dan word je onderdeel van de oplossing.  

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten

Recente nieuws- en klimaatberichten

  1. Wat vindt u van de KNMI-klimaatberichten?

    Sinds 2017 verschijnt er regelmatig een klimaatbericht op de KNMI website – het zijn er inmiddels...

    11 november 2024 - Klimaatbericht
  2. Somber windstil herfstweer zorgt voor hoge elektriciteitsprijzen

    Als je een dynamisch energiecontract hebt heb je het vast al gemerkt: de elektriciteitsprijzen zi...

    08 november 2024 - Klimaatbericht
  3. Weinig effect van klimaatverandering op mist

    Mist past bij het Nederlands weerbeeld, vooral in de herfst en winter. Wel komt mist nu veel mind...

    06 november 2024 - Klimaatbericht
  4. Met de nieuwe KNMI-app ben je voorbereid op gevaarlijk weer

    Vanaf vandaag is de nieuwe KNMI-app te downloaden. We gaan steeds eerder en gerichter waarschuwen...

    05 november 2024 - Nieuwsbericht
Toon alle nieuws- en klimaatberichten