Vaker gedonder in het noordpoolgebied

Onweer en bliksem worden doorgaans geassocieerd met warm en drukkend weer. Vooral in de zomer, wanneer warme en vochtige luchtbellen kunnen opstijgen met zware buien tot gevolg. In het koude noordpoolgebied was onweer tot voor kort dan ook een zeldzaam verschijnsel. Een recente studie laat echter zien dat onweer in het Arctische gebied in de afgelopen tien jaar is toegenomen, en bovendien sneller oploopt dan in andere delen van de wereld.

Opwarming en onweer

Het noordpoolgebied warmt razendsnel op. Op Spitsbergen, bijvoorbeeld, is de temperatuur de afgelopen halve eeuw met ongeveer één graad per tien jaar gestegen. Deze stijging is mede het gevolg van (en leidt tot) het afsmelten van zee-ijs. Het resultaat is een sterke toename van open oceaan, zonder zee-ijs.

Ten opzichte van de koude lucht erboven is open water relatief warm. Dit zorgt voor een onstabiele opbouw van de atmosfeer waarin makkelijker buien (convectie) kunnen ontstaan en bovendien heviger kunnen worden. In dit soort convectieve buien komt onweer verhoudingsgewijs vaak voor.

Ook een sterke opwarming van het land rond de Arctische Oceaan zorgt voor toenemende zware buien en onweer, vooral in het Siberische deel. Al met al kan dit de waargenomen toename in onweer en bliksem in het noordpoolgebied verklaren (figuur 1).

Toekomstige ontwikkelingen

Klimaatmodellen laten zien dat het noordpoolgebied in de komende decennia verder zal opwarmen. Tegelijkertijd zal het zee-ijs zich steeds verder terugtrekken, vooral in de zomer. Een verdere toename in buienactiviteit in het steeds verder opwarmende en zee-ijsvrije noordpoolgebied is het waarschijnlijke gevolg.

De door klimaatmodellen berekende 'convectieve neerslag' is een maat voor de sterkte van convectie en dus voor de buienactiviteit. Modelberekeningen laten inderdaad zien dat de buienactiviteit in een toekomstig warmer klimaat sterker zal worden, vooral boven de steeds verder ijsvrij wordende Arctische Oceaan (figuur 2).

Het ligt dan ook voor de hand dat hierdoor het aantal en de intensiteit van Arctische onweersbuien zal toenemen. De verwachting is dat onweer een steeds normaler Arctisch weerfenomeen zal worden. 

KNMI-klimaatbericht door Richard Bintanja